هنگام تابستون یا تعطیلات، یکی از شلوغ‌ترین مناطق در شمال کشور روستای جواهرده هست. در این زمان،‌ تعداد زیادی از گردشگران به این روستا سفر می‌کنن تا از جاذبه‌های طبیعی این منطقه دیدن کنن و‌ با مسابقات و برنامه‌های محلی مردم بومی مثل کشتی گیل مردی آشنا بشن. برخی از این افراد هم به جواهرده سفر می‌کنن تا علاوه‌بر تفریح و سرگرمی، بعد معنوی‌شون رو تقویت کنن. درسته، جواهرده یکی از مقاصد مهم برای زیارت محسوب میشه و این ویژگی به‌دلیل وجود مسجد آدینه به‌دست اومده!

مسجد آدینه رامسر، یک عمارت قدیمی در جواهرده هست که بسیاری از گردشگران رو برای زیارت به خودش جذب می‌کنه. این بنا یکی از قدیمی‌ترین مساجد در سراسر ایران به‌حساب میاد، اما ارزش اون از نظر علما بسیار بالا بوده، تاحدی که اجازه ندادن گذشت زمان باعث از بین رفتن این بنا بشه. چند سال پیش بنای این مسجد بازسازی شده تا مردم بتونن همچنان به این مکان مذهبی مراجعه کنن. اما مسجد آدینه رامسر فقط یک بنای قدیمی با حال و هوای  زیارتی نیست، این عمارت طی سال‌ها حوادث و اتفاقات متنوعی رو به خودش دیده که اونها رو در ادامه این مطلب مطالعه می‌کنی.

مسجد آدینه رامسر کجاست؟

مسجد آدینه رامسر

مسجد آدینه رامسر در روستای جواهرده قرار داره و قدمت اون به بیش از ۷ قرن پیش برمی‌گرده! فاصله این مسجد از مرکز شهر رامسر ۲۵ کیلومتره. این مسجد در قدیم دزگا مزگتی نام داشت و طبق روایاتی که وجود داره، درابتدا به‌عنوان آتشگاه و معبد برای زرتشتیان استفاده می‌شد. این موضوع یکی از ویژگی‌هایی هست که قداست این مکان رو افزایش میده و اون رو تا این زمان پابرجا نگه داشته. درحال حاضر، این مسجد، به‌عنوان مسجد جامع منطقه جواهرده محسوب میشه و مهم‌ترین پایگاه دینی در این منطقه هست.

مسجد آدینه در قدیم مثل هر ساختمون قدیمی دیگه‌ای که ازچوب و گل ساخته شده بود و هیچ ستونی در اون دیده نمی‌شد. در گویش رامسری، به این نوع معماری که از شمع و ستون استفاده نمیشه، دارواجن میگن. این بنا کاملا منحصر به‌فرد بود تا حدی که علاو‌بر گردشگران ایرانی، گردشگران خارجی هم نظرشون نسبت به این مسجد قدیمی جلب می‌شد!

مسجد آدینه

در اون زمان، دیوارهای دارواجن به‌همراه سقف لت‌سر، اون رو به یک بنای معماری خاص تبدیل کرده بودن. درواقع، بیشترین شهرت این بنای قدیمی به‌واسطه معماری سنتی‌ای که داشت به‌دست اومده. اما متاسفانه، این مسجد قدیمی در سال‌های دور دچار حادثه‌هایی شد که طی این حوادث معماری سنتی اون به‌کلی از بین رفتن. بلاهایی که طی سال‌های طولانی بر سر این مسجد اومد باعث شد که اون دیوارهای دارواجنی از بین برن و جاشون رو به دیوارهای امروزی بدن. درحال حاضر، بنای این مسجد بتنی هست و ظاهر مدرن‌تری داره.

آدرس مسجد آدینه رامسر: مازندران، جنوب رامسر، وسط جنگل‌های سماموس، روستای جواهرده

تاریخ ساخت مسجد آدینه رامسر

نکته‌ای که درمورد تاریخچه این مسجد وجود داره، این هست که هیچ تاریخ دقیقی از زمان ساخت اون دردسترس نیست! البته، یک سری شواهد وجود داره که به ما برای پیدا کردن زمان تقریبی ساخت این بنا کمک می‌کنه. بیا تا این شواهد رو با هم بررسی کنیم.

نما بیرونی مسجد آدینه رامسر

اولین سرنخی که میشه ازطریق اون تاریخ تقریبی ساخت این مسجد رو حدس زد، نام اون هست. همانطور که می‌دونی، آدینه یک واژه کاملا فارسیه. انتخاب این نام برای این مسجد می‌تونه دلیلی بر این موضوع باشه که هنگام ساخت اون هنوز واژه‌های عربی در این منطقه رواج پیدا نکرده بودن. چون مردم به‌تازگی به اسلام روی آورده بودن و هنوز تعداد زیادی از پیروان آیین زرتشتی وجود داشتن که از کلمات غیرتازی استفاده می‌کردن. در قرون اولیه اسلامی هم اقامه نماز جمعه بسیار اهمیت داشت، اما از آنجایی که استفاده از کلمات عربی رایج نبود، نام این بنا رو آدینه گذاشتن.

سرنخ دوم مربوط به شخصی به‌نام ناصر کبیر میشه که در اواخر قرن سوم به هوسم یا رودسر امروزی سفر می‌کنه. به گفته ابن اثیر افرادی زیادی از گیلان و دیلمان دعوت این فرد رو برای پیوستن به مذهب شیعه پذیرفتن که درنتیجه این پذیرفتن،‌ مسجد رودبارک اشکور و مسجد گیلاکجان ( یکی از روستاهای حومه رودسر) ساخته شدن. روستای جواهرده در فاصله‌ای نزدیک از هوسم قرار داره، پس امکان داره که تاسیس این مسجد هم یکی آثار پیوستن مردم این منطقه به مذهب شیعه باشه.

اطراف مسجد آدینه رامسر

روایت سومی هم وجود داره که میگه جانشینان حسن صباح در سال ۵۹۰ هجری قمری، به‌مدت پنجاه سال در حومه هوسم تا سخت‌سر حکومت کردن. این افراد همواره تاکید داشتن که بیشتر از کلمات فارسی و کمتر از کلمات عربی استفاده بشه. بنابراین، مسجد آدینه می‌تونه یکی از آثار دوره اسماعیلیان باشه.

آخرین بازسازی بنای این مسجد به سال ۱۰۴۵ هجری قمری برمی‌گرده که توسط ملا شریف معروف به شل آخوند انجام شده. این فرد در مکان همین مسجد به‌دنیا اومده و در زمان خودش یکی از بزرگترین علما بوده.

مسجد آدینه و رسم گلکاری هرساله‌اش!

یکی از رسم و رسوم‌هایی که در این مسجد، به‌صورت هرساله برگزار میشه و تقریبا قدمتی یکسان با این مکان مذهبی داره، آیین گلکاری هست. این مراسم درواقع یک جشن مذهبی محسوب میشه که به گلکار مسجد آدینه معروفه. از ویژگی‌های بارز این جشن، میشه به پوشیدن لباس نو اشاره کرد.

رسم گلکاری مسجد آدینه

درواقع، جشن گلکاری این مسجد مثل سیزده‌بدر خودمون هست، به‌طوریکه جمعیت زیادی از مردم این منطقه، از بقال گرفته تا سبزی فروش و پارچه فروش و… دور هم جمع میشن و جشن می‌گیرن. تمام افراد می‌تونن در این جشن شرکت کنن، به همین خاطر در گذشته که بر اجرای این رسم مذهبی تاکید بیشتری وجود داشت، بسیاری از مردم از مازندران و گیلان برای شرکت در این مراسم به این منطقه سفر می‌کردن.

در یک روز جمعه در مرداد ماه، که معمولا قبل از اواسط این ماه هست، گلکاری مسجد آدینه برگزار میشه. روستاییان و دامداران این منطقه و مناطق نزدیک به اون، برای برکت بخشیدن به محصولات خود و برای سلامتی خانواده‌شون این مراسم رو اجرا می‌کنن. نحوه اجرای گلکاری به این صورته که دامداران شیر دام‌هاشون رو می‌دوشن و به‌جای آب، همراه‌با گل ترکیب می‌کنن. از اونجایی که این مراسم مذهبی هست و در یک مکان مذهبی اجرا میشه، تمام فرآیند ترکیب شیر با گل با سلام و صلوات پیش میره.

مراسم گلکاری سالانه مسجد آدینه رامسر

بعد از آماده شدن  این ترکیب، تمام مردم، فرقی نمی‌کنه پیر یا جوان، زن یا مرد، آستین‌های خودشون رو بالا می‌زنن و شروع به گلکاری این مسجد می‌کنن. به قول مردم بومی این منطقه: این مسجد رو از هرگونه ناخالصی عاری می‌کنن!

در روز گلکاری مسجد آدینه فعالیت‌های دیگه‌ای هم انجام میشه. برای مثال، یک بازار سنتی در حاشیه مسجد برپا میشه که هرکس می‌تونه از اون بازار خرید کنه یا محصولات خودش رو اونجا به‌فروش برسونه. فعالیت‌های دیگه‌ای که در گذشته‌های دور اجرا می‌شد که شامل مارگیری و لافندبازی میشن. در لافند بازی، مردی با چهره‌ای سیاه شده و لباسی خنده‌دار شروع به جست و خیز میکنه تا مردم رو بخندونه.

البته، باید بگم که مثل تمام رسم و رسوم‌های دیگه، جشن گلکاری هم داره رو به فراموش شدن میره، چون چندین ساله که توسط مردم بومی اجرا نمیشه. اما این رسم فقط یک جشن معمولی برای شادی کردن نیست بلکه جزوی از هویت مردم این منطقه محسوب میشه. به همین دلیل در سال ۱۳۹۳ بود که فرماندار رامسر در این زمینه اقداماتی انجام داد. او اعلام کرد که در اون سال، همزمان با برگزاری همایش گردشگری سلامت و با حضور ۱۰۰ مهمان خارجی در هفته فرهنگی رامسر، پس از سال‌ها مراسم گلکار مسجد آدینه به‌صورت نمادین اجرا بشه تا این رسم در یادها باقی بمونه. ایشون این موضوع رو هم اعلام کردن که قصد دارن با همکاری سازمان میراث فرهنگی رسم قدیمی گلکار مسجد آدینه رامسر رو به ثبت ملی برسونن.

اکتشافات جالب اطراف این مسجد

باتوجه به قدمت طولانی مسجد آدینه، اکتشافات زیادی درمورد اون انجام شده. مهم‌ترین اکتشافات درمحوطه این بنا رو درادامه مرور می‌کنم:

کشف‌ سکه‌های قدیمی در مسجد آدینه!

نمای دیگر از مسجد آدینه رامسر

یکی از جالب‌ترین اتفاقات درمورد این مسجد، کشف سکه در محوطه اون هست. چندین سال پیش، مسجد آدینه دچار آتش‌سوزی شدید میشه. یکی از مقامات محلی جواهرده که در بازسازی بنای این مسجد بعد از این واقعه نقش موثری داشت اینطور میگه که چند سال قبل، شخصی حدود صد و چهل عدد سکه نقره و یک سری اقلام دیگه رو که در زیر دیوار جنوبی مسجد به دست آورده بود نزد اون میاره تا براش به‌فروش برسونه. این سکه‌ها مربوط به چندین قرن قبل بودن که این شخص همه اونها رو برای فرد یابنده می‌فروشه.

علاوه‌بر سکه، طی فرآیند بازسازی این بنا، کتیبه‌ای به خط میخی هم پیدا شده. اما متاسفانه معلوم نیست که این کتیبه درحال حاضر در دست چه کسی هست.

قبرهای دوطبقه

در تابستان ۱۳۷۴، طی پی‌کنی دیوار جنوبی مسجد آدینه، یک قبر دو طبقه کشف شد. البته، وجود این قبرها در روستای جواهرده بسیار رایج هست اما وقوع زمین لرزه‌ و سیلاب‌های مداوم باعث از بین رفتن اونها شده بود.

حوادثی که این مسجد به خودش دیده

وجود بلایای طبیعی در این مسجد باعث شد که بنای قدیمی اون سالم باقی نمونه و مسئولین این منطقه برای بازسازیش اقدام کنن. یکی از این بلایای طبیعی،‌ وقوع زمین لرزه بود که در سال ۱۰۴۵ هجری قمری اتفاق افتاد. این زمین لرزه به‌قدری شدید بود که بنای این مسجد رو با خاک یکسان کرد. در پی این حادثه بود که تجدید بنای مسجد آدینه آغاز شد. در ورودی ساختمون بازسازی شده این مسجد، شعری نوشته شده که به این تجدید بنا اشاره داره. بخشی از این شعر به این صورته:

بنام  خدای  علیم   و      قدیم     به مسجد تزلزل  بطین بپا شد

بنوعی    بلرزید  زمین   خیال      تو گفتی مگر که قیامت بپا شد

بنای  مساجد  مَشاهد  همه      از این شور صَدمه بمثل هوا شد

ز  بهر  بنای   چنین  مسجدی      مُدرّس چو باعث بصدق صفا شد

شریفا  جهان  علوم  و    کمال      مُتوّل  موفق به هر دو سرا   شد

مسجد آدینه

البته، زمین لرزه تنها بخشی از حوادثی هست که مسجد آدینه طی این سال‌‌ها تجربه کرده. یکی دیگه از اصلی‌ترین آسیب‌هایی که به این مسجد وارد شده،‌ وقوع صاعقه هست. چندین سال پیش، صاعقه سهمناکی به درخت کنار بنای این مسجد اصابت می‌کنه و منجربه به آتش‌سوزی کل مسجد میشه. دراثر این آتش‌سوزی، ساختمون مسجد آدینه دوباره با خاک یکسان شد و درنتیجه، مردم و مسئولین دوباره برای بازسازی این بنا اقدام کردن.

سفر به جواهرده و بازدید از مسجد آدینه رامسر

مسجد آدینه یکی از قدیمی‌ترین بناها نه‌تنها در جواهرده بلکه در رامسر هست. همانطور که گفتم، این مکان در ابتدا به‌عنوان آتشکده زرتشیان کاربرد داشت و به‌مرور زمان به یکی از مهم‌ترین مکان‌ها برای مردم شیعه مذهب این منطقه تبدیل شد. درنتیجه،‌ این مکان مذهبی از همون ابتدای ساخت بسیار قدیس شناخته می‌شد. قداست این مکان به‌همراه مراسم‌های مختلفی که در اون برگزار میشه باعث شده تا به یکی از مهم‌ترین مکان‌های زیارتی این منطقه تبدیل بشه. نظر تو درمورد مسجد آدینه رامسر چیه؟ اگه به روستای جواهرده سفر کردی دوست داری که از این مکان دیدنی کنی یا نه؟ اگه قبلا به مسجد آدینه رامسر رفتی حتما تجربه‌ات درباره بازدید از این مکان رو برای من بنویس.