عمارت آقازاده اردبیل، خانه تاجر ثروتمند اردبیل

عمارت‌های قدیمی در کشور به وفور دیده می‌شن. البته نسبت به بعضی از اون‌ها بی‌تفاوتی می‌شه و ممکنه بعد از چند سال تخریب بشن؛ اما هنوز هم عمارت‌های بزرگ و چندصد ساله در ایران وجود داره که به موزه تبدیل شده یا به صورت همان عمارت کاربری خودش رو حفظ کرده و مسافران زیادی از آنجا بازدید می‌کنند. یکی از بزرگ‌ترین شهرهایی که عمارت‌های زیادی هم داره. شهر اردبیل با خونه‌های تاریخی متفاوت و جذابه که تا به امروز خیلی از اون‌ها رو تا به امروز توی مجله گردشگری سفربازی معرفی کردیم. دراین نوشته قراره یکی دیگه از این خونه‌ها یعنی عمارت آقازاده اردبیل رو معرفی کنیم. همراه‌مون باشید.

تاریخچه عمارت آقازاده اردبیل

عمارت آقازاده اردبیل در دوره قاجار ساخته شده و متعلق به فردی بوده به اسم حاج اسماعیل آقااُف که از تجار معروف اردبیلی در زمان ناصرالدین شاه به حساب میومده. جالبه که بدونید این خونه تنها یکی از هفت خانه اعیانی این تاجر به حساب میومده که متاسفانه به جز همین بنا بقیه خانه‌ها از بین رفته‌اند.

آقااُف با مناطق آسیای میانه و قفقاز دادوستد داشته و در نهایت در یکی از سفرهای تجاری‌اش به کشور روسیه، نقشهٔ این عمارت رو تهیه می‌کنه و به ایرن میاره. این خونه در نزدیکی میان عالی قاپو، خیابان منصوریه و نبش کوچه اعتماد قرار گرفته.

پس از حاج اسماعیل، مالکیت عمارت به فرزندش محمدهاشم آقازاده اردبیلی رسید که کاربری مسکونی آن تا اوایل دههٔ هشتاد خورشیدی توسط نوادگان آقازاده حفظ شده بود، سپس این میراث با ارزش جهت نگهداریِ اصولی و مرمت واگذار گردید و با شماره ثبت ۱۹۵۲۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

معماری خانه و عمارت آقازاده اردبیل

این خانه قاجاری مثل باقیه خونه‌هایی که در زمان قاجار ساخته شدند، به صورت متقارن بنا شده. قسمت‌های متفاوتی مثل دهلیز، تنبی(تالار اصلی)، مخارجه، صندوقخانه، نشیمن، قول (قولچا)، دوبام، مطبخ، حمام یری (محل حمام) و … داره.

عرصه‌یِ این عمارت شامل دو حیاط بزرگ و کوچک بوده و اعیانیِ آن شامل اندرونی و بیرونیه. در میان دو بنا حیاط این عمارت قرار گرفته‌ که بنای شرقی شامل سردر با سکوهای سنگی، هشتی (دالان) و در طرفین آن اسطبل اسب‌ها، انبار علوفه و اقامتگاه خدمه است. البته این بخش از عمارت، در سال ۱۳۴۲ خورشیدی طی عملیات تعریض خیابان از بین رفته، خوشبختانه بنای اصلی عمارت که در قسمت غربی ملک بوده از این اتفاق جون سالم به در می‌بره و هنوز هم پابرجاست.
حیاط این عمارت، آجرفرش شده، حوض سنگیِ مستطیل شکلی، سنگ‌های تراشیده و فواره رو داره، مثل تموم خونه و عمارت‌های قدیمی، باغچه‌های بزرگی با حاشیه‌های سنگ‌چینی به چشم می‌خوره. در قسمت بیرونی یک تالار بزرگ (شاه نشین) با اتاق‌های دو در قرار گرفته، ارتفاع این اتاق نسبت به سایر بخش‌های عمارت بیشتره و در وسط دو دهلیز و رو به حیاط قرار گرفته‌.

این عمارت مثل سایر خانه‌های قدیمی ایران، تزئینات متفاوتی داره. اُرسی و درب‌های چوبی تالارش رو می‌تونیم برجسته‌ترین شاهکار هنریایران بدونیم که بدست گروهی ۱۵ نفره از هنرمندان روسی ساخته شده‌. آقااُف این گروه از صنعت‌گران و هنرمندان رو به مدت ۳ سال از خارج به ایران آورده بود تا در رو بسازند. پنجره‌هایِ دو لایه‌یِ اُرسی در هفت دهنه (اُرسی هفت دری) با ترکیب هنرمندانه‌ای از چوب و شیشه‌های الوان، جلوه این بنا رو بیشتر کرده. در قسمت فوقانی اُرسی و سردرها، اسماء متبرکه و آیات قرآنی مثل جمله آیت الکرسی بر روی بته‌جقه‌ها به صورت نقاشی پشت شیشه به خط ثلث بالای دیگر نقوش وجود داره.
نمای داخلی این عمارت بسیار زیباست. گچ بری‌های زیبایی اطراف طاقچه‌ها و پنجره‌ها، و نقاشی دیواریِ تالار اصلی وجود داره که این عمارت رو از سایر بناهای دوره قاجار متمایز می‌کنه. این بنا تزئینات دیگری هم داره که تا نبینید، نمی‌تونید به خارق‌العاده بودنش پی ببرید.

دزدی از عمارت آقازاده اردبیل

تا کنون چند بار این بنا توسط افراد سودجو و آن‌هایی که به دنبال زیرخاکی هستند، تخریب و اشیا مهمی غارت شد. البته مدتی بعد علاوه بر اشیاء و اموال کشف شده، درب‌ها، اُرسی‌ها و حتی سنگ‌های عمارت معلوم نیست کجا هستند. سازمان صنایع دستی از این بابت اظهار ناراحتی کرد و مردم اردبیل به خاطر غارت این عمارت ناراحت هستند. هرچیزی را می‌توان غارت کرد جز گذشته و میراث کشور را. همچنین متأسفانه بخش‌هایی از این ملک به علت دارا بودن موقعیت مرغوب، تفکیک و واگذار شده است.
امید است مردم در حفظ این بنا کوشا باشند تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود. سازمان صنایع دستی اردبیل به جز اظهار ناراحتی در نگهداری از عمارت تمام تلاش خودش رو بکنه.

سفر به اردبیل و بازدید از عمارت‌های قدیمی

اردبیل از اون شهرهای تاریخی و دیدنیه که عمارت‌های قدیمی زیادی داره. این ناها و عمارت‌ها کاربری متفاوتی داشتند. مثلا تعدادی به عنوان حمام شناخته می‌شدند و تعدادی به عنوان خانه یک بزرگ‌زاده. با این حال اگه به این شهر سفر کردید بازدید از عمارت‌های قدیمیش رو در اولویت بذارید.