نام الموت رو احتمالا زیاد شنیده باشید اغلب تهرانی‌ها به دلیل نزدیکی به این شهر می‌دونن الموت برای استان قزوین هست. اما قلعه الموت ممکنه ازون جاهای ناشناخته برای همه ما باشه. بد نیست بدونید که علاوه بر خود قزوین که پر از جاهای دیدنی هست، الموت که منقطه‌ای از این شهر به حساب میاد یکی از مهمترین قلعه های تاریخی ایران یعنی قلعه الموت رو تو خودش جا داده. اگر اهل سفرهای تاریخی باشید و باستان شناسی براتون جذابیت داشته باشه این قلعه یکی از ایده‌آل‌ترین جاهای دیدنی برای شما خواهد بود. 

قلعه الموت در قرن پنجم هجری قمری به عنوان مقر حسن صباح شناخته می‌شد، این فرد در تاریخ، بنیان‌گذار دولت اسماعیلیان هست که به دلیل فعالیت‌های نظامی زیاد و مخالفتش با سلسله سلجوقی مورد اهمیت قرار گرفته. اما قلعه الموت تنها خشت و خاک نیست. طبیعت این منطقه باعث شده گردشگرای زیادی به اونجا سفر کنن. برای یک سفر هیجان‌انگیز باید راه پله‌ای این قلعه رو طی کنید. در ادامه شما رو با ویژگی های این قلعه آشنا می‌کنیم. 

چیزی که در تاریخ ایران از این منطقه خوندنی هست اینه که نام الموت با حسن صباح و به تبع فرقه اسماعیلیه عجین شده. بر اساس مستندات تاریخی حسن صباح به مدت ۳۵ سال در قلعه الموت مشغول رهبری بوده. آنچه که از تاریخ به دست میاد نشون میده قلعه الموت در اون زمان حکم یک زندان رو داشته؛ اما برخی از باستان شناسان هم مدعی هستند که اهمیت این منطقه فقط به وجود زندان نبوده بلکه محل زندگی افرادی بوده که درجه اجتماعی خاصی داشتن.

مساحت این قلعه به ۲۰ هزار متر مربع می‌رسه، که در سال ۱۳۸۱ به ثبت ملی آثار باستانی ایران رسیده. این قلعه در بالای صخره‌ای سنگی ساخته شده که پله‌هایی سنگی موجب شده دیدن از قلعه برای گردشگرا راحت‌تر بشه که میشه روی این پله‌ها نشست و استراحت کرد. تابلویی که در ورودی این قلعه گذاشته شده حسن صباح رو معرفی کرده و از اون به عنوان خداوندگار الموت یاد کرده. گرچه ورود به داخل قلعه ممنوع هست اما میشه دید که سقف‌های برزنتی قلعه رو پوشونده.

نمای بالای این قلعه باعث شده محل مناسبی برای ثبت عکسای زیبا باشه. از بالای قلعه الموت می‌شه دشت پهناور گازرخان، دره الموت و رودخانه اندج رو به خوبی دید.

قبلا هم اشاره کردیم که این قلعه در ارتفاع قرار گرفته بنابراین احتمال خستگی برای گردشگرا زیاد هست با این حال وقتی به دیدن این قلعه می‌رید می‌بینید که افراد زیادی در حال استراحت در اطراف قلعه هستن. مسیر این قلعه کمی سخت هست که به عنوان یکی از مشکلات بازدید اون به حساب میاد با وجود اعتراضات زیاد در این مورد اما هنوز مسیر راحت‌تری مثل تله‌کابین برای این قلعه در نظر گرفته نشده.

قلعه الموت

موقعیت جغرافیای قلعه الموت

قلعه الموت دقیقا در بالای یک صخره بلند به ارتفاع ۲,۱۶۳ متر از سطح دریا در شمال شرق روستای گازرخان در منطقه الموت قزوین قرار گرفته. برای رسیدن به قلعه برای یک مسیر پرپیچ و خم رو طی کنید که حدود یک ساعت طول می‌کشه. چشم‌انداز این قلعه در فصل بهار بسیار دیدنی هست، اما نیاز به یک آمادگی جسمانی بالا داره که بتونید از پله‌ها برای دیدن سازه قلعه دیدن کنید.

قلعه الموت

مسیر قلعه الموت

فاصله این قلعه تا تهران تقریبا ۲۴۰ کیلومتر هست که حدودا چهار ساعت طول می‌کشه تا به مقصد برسید. اما اگر در قزوین باشید مسافتی ۱۰۵ کیلومتری در انتظار شماست که تقریبا ۲٫۵ ساعت طول می‌کشه تا نگین صخره الموت رو از نزدیک ببینید.

اگر می‌خواید از تهران به قلعه الموت سفر کنید باید از آزادراه کرج-قزوین، به سمت شهر قزوین برید، نرسیده به قزوین، مسیر فرعی الموت مشخصه که با نزدیک‌ترین شهر یعنی معلم کلایه، ۸۵ کیلومتر فاصله داره؛ همین الان بدونید که مسیر این قلعه صعب‌العبور و کوهستانی هست پس اگه افراد مسن یا کودک همراهتون هست باید برای اون‌ها فکری کنید، مردم بومی این منطقه میگن مسافرا برای طی کردن این مسیر ۱٫۵ ساعته حتی تا چهار ساعت هم راه رفتن.

در ۱۰ کیلومتری معلم‌کلایه، میشه یک مسیر فرعی به‌سمت دریاچه «اوان» رو دید که علاوه بر قایق سواری و شنا میتونید اونجا کمپ هم بزنید. اگر قصد بازدید از این قلعه تاریخی از این مسیر رو دارید، ۱۰ کیلومتر بعد از معلم‌کلایه یک دو راهی گرمارود و الموت قرار داره که می‌تونید از اونجا سفر رو آغاز کنید. مسیر این قلعه چشم‌انداز زیبایی داره که باعث میشه رفتن به این قلعه لذت بخش باشه.

قلعه الموت به دلیل جایگاهی که داره از هر طرف به پرتگاه نزدیکه ساختار دفاعی این قلعه باعث شده که تنها یک ورودی اون هم در انتهای ضلع شمال شرقی داشه باشه. حفر خندق و ساخت برج دیده‌بانی برای این قلعه باعث محافظت از قلعه می‌شده.

قلعه الموت

تاریخچه قلعه الموت

طبق اسناد تاریخی، حسن صباح زمانی که از دربار ملکشاه سلجوقی بیرون میشه، برای آموختن مذهب اسماعیلیه به مصر سفر می‌کنه. بعد اینکه به ایران برمی‌گرده ایرانگردی رو شروع می‌کنه تا بتونه یک مقر و محل مناسب برای فعالیت‌های خودش پیدا کنه و اون جایی نبوده جز منطقه الموت. اینکه این قلعه چه زمانی ساخته شده مورد بحث باستان‌شناسان هست اما میشه گفت که متعلق به ابتدای دوره اسلامی هست. جالبه بدونید که وقتی حسن صباح قلعه الموت رو تصرف کرد، مبلغ سه هزار دینار طلا به حاکم قبلیش داد.

حمدالله مستوفی گفته حسن صباح در سال ۴۸۶ هجری قمری قلعه الموت رو تصرف کرده با نام «دژ حسن صباح» هم معروف شده. طبق گفته حمدالله مستوفی شهرت دژ به دلیل فعالیت‌های نظامی-امنیتی صباح بوده.

اما سرنوشت این قلعه با مغول رقم می‌خوره، به طوری که در سال ۶۵۴ هجری قمری، هلاکوخان مغول این قلعه رو به تصرف خودش درمیاره و با به آتش کشیدن کتابخانه اون باعث از رونق افتادنش میشه و اون رو به تبعیدگاه تبدیل می‌کنه. اما این پایان ماجرا نبوده، چراکه اسماعیلیون در زمان های بعد مجددا قلعه رو پس می‌گیرن، گرچه این تصرف دوام زیادی نداشته. در عصر صفویه بود که این قلعه به زندان حکومتی تبدیل میشه.

مسیر قلعه الموت

اما در زمان قاجار بود که این قلعه دستخوش تغییرات بسیار شد. در این عصر قلعه الموت بسیار تخریب شد به طوری که از آجرهای قلعه برای ساخت و ساز بهره گرفتن. علاوه بر این تلاش برای پیدا کردن گنج در این بنا باعث شد که روز به روز این اثر تاریخی به نابودی نزدیک بشه، اگر حوادث طبیعی رو هم در نظر بگیریم میشه نتیجه گرفت که این بنای تاریخی تا امروز روزهای سختی رو پشت سر گذاشته. از این جهت انتظار میره که با رعایت تمامی جوانب در حفظ این بنا تلاش کنیم. قبلا هم اشاره کردیم که باستان‌شناسان تصور می‌کردن که این بنا فقط زندان باشه اما با تحقیقات بیشتر فهمیدن که افراد سرشناس و مقام‌های عالی‌رتبه جامعه تو این قلعه و اطراف اون زندگی می‌کردن.

یک باور دیگه هم میگه وجود تزئینات کاشی‌کاری در این منطقه نشان‌دهنده آرامگاه حسن صباح هست که احتمالا پیروانش سعی بر بازسازی اون داشتن. باستان‌شناسان تونستن بیشتر از ۱۰۰ هزار قطعه سفال از قلعه الموت کشف کنن.

وجه تسمیه قلعه الموت

اسم قلعه الموت ترکیبی از دو بخش «ال» و «اَموت» هست که اولی از «آلوه» یا «اَله» به‌معنای عقاب و دومی به‌معنای آموختن هست. باور بر اینه که یکی از پادشاهان دیلمی از پرواز یک عقاب در محل قلعه متوجه موقعیت خوب این محل برای ساخت قلعه میشه و به فکر احداث اون میفته برای همین اسمش رو «آشیانه عقاب» می‌ذاره. باور دیگه بر اینه که «اموت» در زبان مردم گیل و دیلم یعنی «آموخت» برای همین کلمه الموت رو «عقاب آموخت» هم معنا می‌کنن. ابن اثیر معنای کلمه الموت رو «تعلیم عقاب» معنا کرده.

معماری قلعه الموت

در مورد معماری این بنا باید بگیم که این قلعه در واقع از دو قلعه بالا و پایین تشکیل شده که عرض اون‌ها در قسمت‌های مختلف متفاوت هست، چرا که دیواره‌ها متناسب با وضعیت صخره ای که بنا روش قرار گرفته ساخته شده. اگر از دور به این قلعه نگاه کنید می‌بینید که شبیه به شتر خوابیده هست که طول اون حدود ۱۲۰ متر و عرضش بین ۱۰ تا ۳۵ متر هست. سنگ، آجر، کاشی، کلاف‌های چوبی، تنپوشه‌های سفالی و ملات گچ مصالح استفاده شده در ساخت این قلعه هستن.

برج های این قلعه همچنان دست نخورده باقی موندن طوری که از چهار برج قلعه، سه برج در ضلع شرقی، شمالی و جنوبی هستن. بالاتر اشاره کردیم که تنها ورودی قلعه در انتهای گوشه شمال‌شرقی و کمی پایین‌تر از برج شرقی قرار گرفته. نزدیک تر که برید تونلی رو در دل سنگ‌ها می‌بینید که ۶ متر طول و دو متر عرض و ارتفاع داره که میشه با عبور از این تونل برج جنوبی قلعه و دیوار جنوب غربی رو به خوبی دید. یک اتاق نگهبانی هم در سمت جنوب و در دل صخره دیده میشه. دو تا اتاق دیگه هم در شمال غربی قلعه دیده میشه که چاله آب کوچیکی توش داره.

با توجه به نحوه ساخت قلعه، ضلع شرقی اون احتمالا برای اقامت نگهبانای قلعه ساخته شده. از جاهایی که در این قلعه تقریبا تخریب شده چندین آخور دستکند برای حیوانات و سه آب‌انبار کوچک و تعدادی اتاق در بخش هست. این آب انبارها برای تامین نیاز آب ساکنان قلعه ساخته شده که از جالب‌ترین آب انبارهای ایران به شمار میره. 

معماری قلعه الموت

یک نکته جالب درباره معماری داخلی اینه که در دامنه جنوبی کوه، یک خندق به عرض دو متر و طول ۵۰ متر کنده شده که با آبی که از داخل قلعه تامین میشده تا هیچ راه نفوذی به قلعه الموت وجود نداشته باشه.

پله‌های سنگی که در مسیر ورودی قلعه میبیند از زمان قاجار تا به امروز قدمت داره، قبل از اون از قاطر برای رفت و آمد استفاده میشده. یکی دیگه از معماری های جالب حوض داخل بنا هست که به طول هشت و عرض پنج متر با دست ساخته شده که با بارش باران پر از آب می‌شه. درخت تاک کهن‌سالی که در بخش جنوب غربی این حوض دیده میشه به دست حسن صباح کاشته شده.

در این محوطه یک قبرستان قدیمی به نام «اسبه کله چال» در قسمت غرب قلعه دیده میشه و در تپه مجاور اون هم می‌شه بقایای چند کوره آجرپزی رو دید.

گنج های قلعه الموت

حفاری هایی که در این قلعه انجام شده نشون میده که این قلعه پر از گنج بوده. برای همین غارتگران زیادی در زمان قاجار با هدف پیدا کردن این گنج، باعث تخریب این بنای تاریخی شدن.

گنج های قلعه الموت

کتابخانه قلعه الموت

حسن صباح در این قلعه یک کتابخانه ارزشمند هم دایر کرده که البته تا زمان حمله مغول و به آتش کشیدن قلعه الموت در سال ۶۵۴ هجری قمری در حال گسترش بوده. قطعا که تاسیس این کتابخانه از اقدامات مهم حسن‌صباح به شمار میاد.

کتابخانه قلعه الموت

اقامت در الموت

معلم‌کلایه با داشتن طبیعت بکر و کوچه‌باغ‌های زیبا یک مکان اقامتی خوب برای گردشگرا به حساب میاد که بین قلعه الموت و دریاچه اوان قرار گرفته که به ‌ترتیب ۹ و ۱۹ کیلومتر با اون‌ها فاصله داره. میشه در سوئیت‌های کوچیکی که اهالی این منطقه برای گردشگرا ساختن استراحت کنید.

علاوه بر این روستای گازرخان نزدیک‌ترین روستا به الموت هست که می‌تونید از سوئیت و اتاق‌های اجاره‌ای اون هم استفاده کنید. با این حال اگر یک جایی خلوت و ساکت رو می‌پسندین، معلم‌کلایه گزینه بهتری به حساب میاد. در مجموع اقامتگاه‌های بوم گردی زیادی در روستاهای مختلف الموت ساخته شده که می‌تونید علاوه بر تجربه اقامت، از غذاهای لذیذ محلی نیز نوش جان کنید. اما اگر در هتل راحت‌تر هستید می‌تونید هتل نویذر در روستای گرمارود سینا رو انتخاب کنید؛ این هتل نزدیک‌ترین هتل به قلعه الموت هست که فقط ۲۰ کیلومتر با اون فاصله داره.

مسیر قلعه الموت قزوین

کی به قلعه الموت سفر کنیم؟

قلعه و منطقه الموت کوهستانی و سردسیر هست، برای همین اواخر بهار و اوایل تابستان به دلیل هوای معتدل برای سفر مناسب‌تره. طبیعت الموت هم در این دو فصل سرسبزتر و زیباتر هست. گفتنی هست که شب‌های الموت حتی در تابستان خنک میشه پس داشتن لباس گرم رو فراموش نکنید.

برای سفر به الموت چی لازمه؟

به دلیل مسیر سخت این قلعه داشتن کفش مناسب، ضدآفتاب، عینک آفتابی، آب، کلاه، لباس گرم و خوراکی لازمه. دوربین عکاسی رو هم فراموش نکنید تا بتونید از منظره بالای این قلعه عکسای به یادمودنی تهیه کنید. به دلیل احتمال بارش باران، بارانی و چتر رو هم همراهتون داشته باشین.

سفر به قلعه الموت

جاذبه های دیدنی اطراف قلعه الموت

جاذبه های دیدنی الموت تنها به قلعه الموت خلاصه نمیشه، حیفه که تا اونجا رفتین جاهای دیدنی الموت رو نبینید. دریاچه اوان که در فاصله ۷۵ کیلومتری شهر قزوین قرار داره که به دلیل نزدیکی به قلعه الموت می‌تونه به عنوان گزینه بعدی سفر شما حساب بشه. گردشگرانی که به این دریاچه میرن کنار دریاچه چادر می‌زنن. روستای زیبای اوان هم جذابیت‌های دیدنی داره.