به گفته یک پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی، برخی از نویسندگان که آثار و ابنیه خراسان را معرفی و تاریخ‌گذاری کرده‌اند، ظاهرا آگاهی کافی از تاریخ و فرهنگ خراسان نداشته و احتمالا بدون اینکه آن آثار را دیده باشند، تنها براساس نوشته‌های غیرکارشناسانه و عامیانه دیگران، آن‌ را معرفی کرده‌اند که «قلعه بلقیس» یکی از این موارد است.

به گزارش سفربازی، به نقل از ایسنا، رجبعلی لباف‌خانیکی گفت: قلعه بلقیس و شهر بلقیس نام‌های جعلی بود که جهت نامیدن «شهر کهن اسفراین» ظاهرا برای نخستین بار توسط «کلنل چارلز ادوارد ییت» انگلیسی در سفرنامه‌اش به نام «خراسان و سیستان» در سال ۱۸۹۴ میلادی مصادف با ۱۳۱۲ هجری قمری مورد استفاده واقع شده است.

او اضافه کرد: ۱۲ سال بعد از او نیز سر پرسی سایکس انگلیسی از خرابه‌های اسفراین کهن به عنوان «شهر بلقیس» نام برده و یادآور شده است که نام بلقیس جدید بوده و او در کتاب‌های عربی چنین نامی ندیده است؛ این در حالی است که تا آن زمان همواره از شهر کهن اسفراین با عنوان‌های «مهرگان»، «اسپر آئین»، «اسبراین» و «اسفراین» نام برده می‌شد.

سابقه اقامت در اسفراین به دوران مس سنگی

این باستان‌شناس خراسانی خاطرنشان کرد: دشت اسفراین چه به لحاظ طبیعی و چه به لحاظ جغرافیایی همواره مورد توجه و با اهمیت بوده است؛ به عنوان مثال رسوبات حاصل‌خیز کناره‌های ۲ رودخانه تقریبا دائمی «بیدواز»، «رویین» و مرتع‌های مشرف بر آن‌ که امکانات کشاورزی و دامداری را برای ساکنان فراهم می‌آورده، یکی از موارد اهمیت این شهر بوده است. همچنین عبور راه ارتباطی شرق به غرب از آن منطقه موجب ارتباطات فرهنگی و شکوفایی فرهنگی می‌شده است؛ به همین دلیل بر اساس مطالعات باستان‌شناختی سابقه اقامت در دشت اسفراین به دوران مس سنگی (هزاره ششم پس از میلاد) می‌رسد.

لباف‌خانیکی بیان کرد: با آغاز دوران تاریخی در دشت اسفراین که آن زمان جزو قلمرو «پارت» یا «پرثوه» بوده تا ظهور اسلام زیستگاه‌های متعددی وجود داشته که حاصل انهدام آن‌ اکنون به صورت تپه‌های باستانی از قبیل «خم تپه» و «قراقول تپه» بر جای مانده است.

ضرب سکه در اسفراین در دوران ایلخانان مغول

لباف‌خانیکی گفت: اسفراین با همه نام و آوازه‌ای که داشت در سال ۶۱۸ هجری قمری توسط مغولان به ورطه ویرانی افتاد اما پس از مدتی به همت مردم سخت‌کوش خود دوباره سامان گرفت به گونه‌ای که در دوران ایلخانان مغول بسیار رونق گرفت و در آن سکه ضرب می‌شد.

وی ادامه داد: شهر اسفراین از گزند تیموریان، ازبک‌ها و شیبانیان نیز در امان نماند و همچنان مقاومت کرد تا اینکه ضربه نهایی را افغان‌ها بر پیکر نحیف اسفراین وارد آوردند و باقی مانده مردم به روستای «میان آباد»، در نزدیکی اسفراین کهن مهاجرت کردند که همان میان‌آباد هسته اولیه اسفراین کنونی شد. در سال ۱۳۱۶ خورشیدی دوباره میان‌آباد که مرکز بخش بود، «اسفراین» نامیده و در سال ۱۳۲۹ بخش اسفراین تابع شهرستان بجنورد و از سال ۱۳۳۹ به بعد اسفراین شهرستانی مستقل شد.

لباف‌خانیکی خاطرنشان کرد: حال با این سابقه درخشانی که اسفراین دارد، چرا باید آثار و نشانه‌های دوران شکوه و عظمت و سرافرازی آن شهر «قلعه بلقیس» یا «شهر بلقیس» نامیده شود و مثلا نام زیبا و برازنده‌ای چون «شهر کهن اسفراین» نداشته باشد؟ چرا باید در نامگذاری آن شهر مهم به شخصیت‌های افسانه‌ای موهوم و بیگانه متوسل شد؟

آیا این مطلب مفید بوده؟

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱ رای