دژ برازجان بوشهر که به کاروانسرای مشیرالملک نیز معروف است یکی از جاهای دیدنی برازجان است که با بنایی مستحکم روبه‌روی میدان اصلی شهر قرار داره. قدمت اون به دوره قاجاریه می‌رسه و در سال ۱۲۵۰ میلادی ساخته شده‌است. از سال ۱۳۱۱ شمسی قشون نظامی کم کم به برازجان وارد شدن و کاروانسرای مشیرالملک برای استقرار نظامیان در نظر گرفته شد. از سال ۱۳۳۵ با تغییرات و تعمیراتی، این بنا در اختیار شهربانی قرار گرفت که از آن به عنوان زندان استفاده می‌کردن. به همین دلیل از آن زمان به بعد این بنا رو با نام دژ می‌شناختن.

دژ برازجان یا کاروانسرای مشیرالملک

دژ برازجان بوشهر یا کاروانسرای مشیرالملک در سال ۱۲۵۱ شمسی به فرمان حاج میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک ساخته شد. این دژ در آن زمان هزینه‌ای معادل ۴۱ هزار تومان در بر داشت. معمار این ساختمان حاج محمد رحیم شیرازی سازنده پل مشیر و کاروانسرای دالکی است و این بنا رو بر اساس معماری دوره زندیه ساخته که نشان از هوش بالای این فرد داره.

این کاروانسرای تاریخی ایران در سال ۱۳۹۹ و به خاطر پیگیری‌های مدیریت میراث فرهنگی بوشهر تخلیه و اجازه مرمت این بنا صادر شد. این بنا در سال ۱۳۶۲ در فهرست آثار ملی ثبت شده بود.

 

 

ویژگی‌های معماری دژ برازجان بوشهر

بام کاروانسرای مشیرالملک با سنگ‌های پهن تراشیده شده بودن و هنگام بارندگی آب باران به وسیله ناودان‌های سنگی که روی بام بودند آب باران به بیرون هدایت می‌ش.

در دیوار ضلع غربی کاروانسرا، در ورودی بسیار بزرگی از جنس چوب قرار داره که معبر اصلی ورودی کاروانسرا به شمار می‌ره.

در همین ضلع طبقه دوم کاروانسرای مشیرالملک یا همون شاه نشین قرار داره. جلوی شاه نشین یک تراس نسبتاً وسیع رو به خارج قرار گرفته.

در دو طرف این شاه نشین راه پله‌هایی وجود داره که پشت بام کاروانسرای مشیرالملک را به محوطه دیگری که اندرون کاروانسرا و مخصوص زنان و کودکان بوده وصل می‌شه.

کاروانسرای مشیرالملک ۶۹ باب اتاق و حجره داشته که به دلیل تغییر کاربری اون در دوره‌های بعدی تعداد اتاق‌ها کم یا زیاد شدن.

مصالح تشکیل دهنده این کاروانسرا سنگ، گچ و ساروج بوده. کف این بنا از تخته سنگ‌های بزرگ و تراشیده قرار گرفته.

عناصر و اجزا معماری دژ برازجان بوشهر

سردر ورودی

سردر ورودی دارای پیش آمدگی و بالای اون قسمت شاه نشینه که جلوش تراس داره.

درب ورودی

درب ورودی دو لنگه  و از چوب ساج درست شده که اون موقع رسم بود و از هندوستان می‌آوردن.

هشتی

هشتی واسط بین سردر ورودی و فضای درونی حیاط قرار می‌گیره و در زمان قدیم مانند کولر و بخش خنک خونه محسوب می‌شد که هوا جریان داشت و کوران می‌کرد.

حیاط مرکزی

استفاده از حیاط مرکزی در مرکز بنا به خاطر شرایط اقلیمی و شکل و ابعاد این حیاط، رابطه مستقیم با بخش‌های خارجی کاروانسرا داره.

اصطبل

ورودی‌های اصلی اون در چهار طرف حیاط مرکزی اصطبل بوده و بخش اصلی در پشت خونه قرار داشته.

برج و بارو

برای حفاظت بنا در برابر مهاجمین به صورت دایره در چهار گوشه از دژ برازجان بوشهر قرار داشته و ارتفاع هر کدوم به ۹۰ متر می‌رسه.

ایوانچه

روبه‌روی حجره‌ها از ایوانچه جهت سایه اندازی استفاده می‌شد.

اتاق مسافران

اتاقی که جهت استراحت مسافران از آن استفاده می‌شد.

پشت بند

جهت ایستایی بنا (نیارش) از پشت‌بند در بیرون بنا استفاده می‌کردن.

 

 

سخن آخر درباره دژ برازجان

این کاروانسرا از نوع کاروانسرای درون شهری بوده و در کنار راه‌های اصلی ساخته شده بود. فضای داخلی حیاط با داشتن درخت‌های متنوع فضایی خنک رو در اون شرایط اقلیمی پدید می‌آورد. 

کف اتاق مسافران جهت محافظت از عوامل جوی و با داشتن ایوانچه‌هایی در جلو اتاق‌ها برای خنک شدن بیشتر اتاق‌ها کاربرد داشته. بخش‌های دیگری از دژ برازجان بوشهر مانند آب انبار، باره بند، حمام، حجره و اتاق برای رفع نیاز مهمان‌هایی که از کاروانسرا استفاده می‌شد کاربرد داشته.

از این بنا تا سال ۱۳۱۱ شمسی به عنوان کاروانسرا استفاده می‌شد که به دلیل قرار گرفتن شهر برازجان سر راه تجارتی شیراز به بوشهر جای مناسبی برای استراحت تجار و مردم به شمار می‌رفت.

بهترین هتل های بوشهر

اگر در سفر به بوشهر قصد دارید اقامتی مطلوب را تجربه کنید، می‌توانید با رزرو هتل‌های زیر از سفربازی خیال خود را بابت سفر به جنوب راحت کنید.

آیا این مطلب مفید بوده؟

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱ رای