جنگل های هیرکانی، جنگل های ۴۰ میلیون ساله شمالی

جنگل‌های هیرکانی یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین جنگل‌های جهان هستن که در شمال ایران و در حاشیه دریای خزر قرار گرفتن. البته لازمه بگم که جنگل‌های هیرکانی از کشور آذربایجان شروع می‌شه و تا ایران ادامه داره و خیلی از استان های شمالی از وجود جنگل‌های هیرکانی بهرمند هستن. 

این جنگل‌ها نه تنها برای کشور ما، بلکه برای کل دنیا ارزش بالایی دارن و توی فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شدن. از همه مهمتر کلی حیوان نادر و پوشش گیاهی کمیاب رو در خودشون جا دادن، طوری که می‌شه گفت جنگل های هیرکانی خودشون به تنهایی یه موزه طبیعی گیاهی و جانوری به حساب میان!

جنگل های هیرکانی یه موزه طبیعی گیاهی و جانوری

خبر خوب اینکه بیشترین مساحت جنگل های هیرکانی در ایران قرار گرفته و بخش کمی در کشور آذربایجان. اما صرف نظر از این بخش بندی ها، باید تا جایی که میشه مراقب این سرمایه های ملی و جهانی باشیم.

جنگل های هیرکانی از آذربایجان تا ایران

اگه شما هم دوست دارین به جنگل های هیرکانی سر بزنین، پیشنهاد میکنم تا انتهای این نوشته با ما همراه باشین. چون توی این مطلب میخوایم شما رو با بخش های مختلف جنگل های هیرکانی آشنا کنیم و درباره پوشش گیاهی، حیات وحش و معروف‌ترین نواحی جنگلی هیرکانی در ایران بهتون توضیح بدیم.

جنگل های هیرکانی، ثروت جهانی ایران 

همونطور که اشاره کردیم، جنگل های هیرکانی یکی از مهمترین و قدیمی ترین جنگل های جهان هستن که ۴۰ میلیون سال قدمت دارن و نقش بسیار ارزشمندی رو در تامین اکسیژن و هوای پاک در ایران و جهان بازی میکنن. این جنگل ها به دلیل اکوسیستم خاصی که دارن، زیستگاه گونه های نادر حیوانی و گیاهی هستن و در اعماق جنگل های هیرکانی میشه فسیل های چند هزار ساله پیدا کرد.

جنگل های هیرکانی، ثروت جهانی ایران

اکه از بالا به نقشه ایران نگاه کنیم، نوار سبز رنگی رو در جنوب دریای خزر می‌بینیم و وقتی روی نقشه زوم کنیم، پوشش گیاهی متراکمی رو می‌بینیم که یکی از غنی‌ترین ذخایر سبز ایران هستن. جالبه بدونین وجود هین جنگل‌ها در حاشیه دریای خزر، مثل یه سد عمل می‌کنه که از جاری شدن سیل در شمال ایران جلوگیری کرده.

جنگل های هیرکانی در شمال کشور

گفتیم که پوشش گیاهی در بسیاری از قسمت های جنگل های هیرکانی منحصر به فرده و رویش این پوشش در جنگل های دیگه غیر ممکنه. واقعیت اینه که کمبود جنگل در بسیاری از کشورها، باعث بروز آلودگی هوا و به راه افتادن سیل های ویران کننده شده، اما وجود جنگل های هیرکانی در ایران، هر دو مشکل آلودگی هوا و جاری شدن سیل رو تا حد زیادی حل کرده. این موضوع اهمیت و ارزش جنگل های هیرکانی رو خیلی بیشتر میکنه.

در حال حاضر جنگل های هیرکانی، زیستگاه ۲۹۶ گونه پرنده و ۹۸ گونه پستاندار هستن. علاوه بر این ۱۵۰ گونه گیاه بومی و بوته ای مثل شمشاد و انجیلی در جنگل های هیرکانی پیدا میشه.

پرندگان بومی جنگل هیرکانی

مساحت این جنگل ها حدود ۲.۱۲۵.۰۰۰ هکتاره که در تقریباً ۲.۰۰۰.۰۰۰ هکتارش در ایران و ۲۰.۰۰۰ هکتارش در کشور آذربایجان قرار گرفته.

خبر بد اینکه حدود ۵۰ درصد از جنگل های هیرکانی در طول سالیان دراز ار بین رفته و فقط همین بخش باقی مونده حفاظت میشه که ارزش بسیار بالایی داره. نکته قابل توجه اینه که این جنگل ها به دلیل عمر بسیار طولانی شون شاید زندگی موجودات اولیه هم بودن!

جنگل های هیرکانی کجاست؟

اشاره کردیم که جنگل های هیرکانی در حاشیه دریای خزر هستن که از پارک ملی هیرکان جمهوری آذربایجان شروع شده و تا خراسان شمالی ادامه داره. احتمالاً براتون سواله که این جنگل ها دقیقاً در کدوم استان های شمالی هستن و چند شهر ایران رو در بر میگیره؟

در پاسخ به این سوال باید بگم جنگل های هیرکانی بخش وسیعی از جنوب دریای خزر و شمال رشته کوه البزر رو فراگرفته و در ۶ استان شمالی ایران از جمله آذربایجان شرقی، اردبیل، گیلان، مازندران، گلستان و سمنان و خراسان شمالی پراکنده شده.

بیشترین سهم این جنگل ها در استان مازندران قرار گرفته، به طوریکه میشه گفت ۵۳ درصد از جنگل ها در این استانه. رتبه بعدی متعلق به استان گیلانه که ۲۶ درصد از جنگل های هیرکانی رو در خودش داره. ۲۱ درصد از جنگل های هیرکانی در استان گلستان قرار گرفته و با این حساب، بخش کمی از این جنگل ها در آذربایجان شرقی، اردبیل، سمنان و خراسان شمالیه.

معروف ترین جنگل های هیرکانی در شمال ایران

جنگل های هیرکانی به دلیل موقعیت خاص و پوشش گیاهی و جانوری منحصر به فردشون مورد توجه بسیاری از گردشگرا قرار گرفتن و در بسیاری از فصل های سال میزبان گردشگرای داخلی و خارجی هستن. اگرچه که بخش هایی از این جنگل ها، به دلیل خاص بودن پوشش گیاهی و جانوری، جزو منطقه حفاظت شده هستن و ورود بهشون ممنوعه.

اما به طور کلی پارک ملی گلستان با مساحت ۹۰۰ کیلومتر در شرق استان گلستان و پارک ملی ارسباران با مساحت ۹۰۰۰ هکتار، دو پارک ملی مهم ایران هستن که بخشی از جنگل های هیرکانی به حساب میان.

مناطق حفاظت شده جنگل هیرکانی

در این بخش قصد داریم معروف ترین جنگل های هیرکانی در شمال ایران رو به شما معرفی کنیم. جنگل هایی که کنار هم قرار میگیرن و جنگل های هیرکانی رو به وجود میارن.

سایت های بولا در ساری، واز چمستان، الیمستان آمل، کجور نوشهر، چهار باغ چالوس، لیسار تالش، خشکه داران تنکابن، پارک ملی گلستان، پلنگ دره و جنگل ابر شاهرود، از معروف‌ترین بخش‌های جنگل های هیرکانی در شمال ایران هستن که در ادامه هر کدوم از این جنگل ها رو به شما معرفی میکنیم.

جنگل الیمستان آمل

جنگل الیمستان آمل، یکی از زیباترین بخش های جنگل هیرکانی به شمار میاد. فضای مه آلود، درختان پرتعداد سر به فلک کشیده و وجود مسیر کوهنوردی به سمت کوه الیمستان، از جمله جاذبه های طبیعی این جنگله. توی این جنگل پوشش گیاهی خاصی به نام «الیما» وجود داره که طعم بی نظیری میده و به همین دلیل به جنگل الیمستان معروف شده. اگر در اردیبهشت ماه به این جنگل سر بزنین، سراسر جنگل رو پوشیده از الیما می‌بینین.

جنگل الیمستان آمل

علاوه بر الیما، گیاهای دیگه ای مثل گیاهای صخره ای، کوهستانی، جنگلی، رودخونه ای و مرتعی در این جنگل دیده میشه. چیزی که شما رو به وجد میاره دیدن تنوع بالای آب و هوا در مسیر پیاده روی به سمت کوهه. طوریکه در مسیرتون یه جاهایی هوا آفتابی و شرجی میشه، یه وقتایی بارونی و مه آلوده.

همچنین در طول مسیر پوشش گیاهی مختلفی سر راه شما سبز میشه، از درخت های انبوه گرفته تا دشت و مرتع سرسبز. همین جذابیت های طول مسیره که جنگل الیمستان رو خاص و منحصر به فرد کرده.

آدرس جنگل الیمستان آمل: شهرستان آمل،جاده الیمستان،خیابان قله امام زاده، جنگل الیمستان

جنگل ابر شاهرود

یکی دیگه از قسمت های زیبا و جذاب جنگل های هیرکانی، جنگل ابر شاهروده که گردشگرای داخلی و خارجی خیلی ازش استقبال می‌کنن. جنگل ابر، پدیده اییه که با نفوذ ابرها از بین کوه‌ها به جنگل، اتفاق میفته. در واقع اختلاف فشار هوا در این منطقه باعث به وجود اومدن تصاویر زیبایی میشه که توی ذهن آدم نمی‌گنجه!

جنگل ابر شاهرود

با پیاده روی در این جنگل، چیزایی رو میبینین که حتی تصورش هم سخته، مثلا یه جاهایی حس میکنین دارین روی ابرا راه می‌رید. جنگل ابر در ۴۰ کیلومتری شمال شرقی شاهرود، در مرز سمنان و گلستان قرار گرفته و ۳۵.۰۰۰ هکتار مساحت داره و از مرتفع ترین قسمت های جنگل هیرکانی به حساب میاد.

دمای هوا توی جنگل ابر شاهرد در گرم ترین فصل سال به ۲۰ درجه بالای صفر و در سردترین فصل سال به ۶ درجه بالای صفر می‌رسه. نقاط مرتفع این جنگل رو مرتع و چمنزار پوشونده و توی نقاط پایین تر، درخت‌های میوه و درختچه های تمشک دیده میشه.

سفر به جنگل ابر شاهرود

جنگل ابر شاهرود در سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار ملی و طبیعی ایران ثبت شده و از سال ۱۳۹۳ هم جزو مناطق حفاظت شده به حساب میاد و زیر نظر سازمان محیط زیست قرار گرفته. گونه های گیاهی متنوعی در سرتاسر جنگل ابر شاهرود دیده میشه که اکثرشون درختای بلوط، افرا، توسکا و آزاد هستن و جالبه که بدونین توی این جنگل گونه های گیاهان دارویی هم وجود داره.

پوشش گیاهی جنگل ابر شاهرود

و اما درباره پوشش جانوری باید بگم که در این جنگل حیواناتی مثل خرس قهوه ای، پلنگ، گرگ، خوک وحشی، روباه، شوکا، شغال، کل و بز زندگی میکنن و همچنین پرندگانی مثل کبک، کبوتر جنگلی، بلدرچین، عقاب جنگلی، کرکس، فاخته، شاهین و قرقاول این جنگل رو برای زندگی انتخاب کردن. به همین دلیل این منطقه جزو قسمت های حفظت شده شمال کشور هست.

آدرس جنگل ابر شاهرود: شهرستان شاهرود،جاده روستای ابر

جنگل بولا ساری

جنگل بولا ساری، یکی دیگه از مناطق حفاظت شده استان مازندران در نزدیکی شهر ساریه و بخش وسیعی از مناطق حفاظت شده بولا به حساب میاد. مساحت این جنگل نزدیک به ۴۰۰۰ هکتاره و به لحاظ موقعیت جغرافیایی در نزدیکی پارک ملی کیاسر قرار گرفته.

جنگل بولا ساری

این جنگل هم در ارتفاعات کوهستانی روییده و شیب تندی داره. در قسمت های مرتفع تر، مراتع ییلاقی، دشت و چمنزار دیده میشه. قسمت های شیبدار، نقاط امنی برای گونه های جانوری حساب میشه که خوشبختانه دسترسی به این منطقه برای انسان ها سخت و غیر ممکنه و امنیت حیوانات به خوبی تامین میشه.

سفر به جنگل بولا ساری

گونه های جانوری این منطقه پلنگ، گرگ، گراز، روباه، گوزن، خرس قهوه ای و شوکا هستن و پرندگانی مثل کبک و کبک دری هم در این منطقه زندگی میکنن.

به لحاظ پوشش گیاهی، شمشادهای متراکمی در سراسر جنگل بولا دیده میشه و درختایی مثل راش، ممرز، مازو و توسکا در این جنگل روییدن. نکته قابل تذکر به گردشگرای این منطقه اینه که گردش در اطراف این جنگل بدون راهنما، خیلی خطرناکه و لازمه که حتماً با یک نفر راه بلد محلی به این جنگل برید.

جنگل واز چمستان 

جنگل واز در استان مازندران قرار گرفته و در نزدیکی جنگل چمستان در شهر نور واقع شده. این منطقه یکی از بکرترین جنگل های هیرکانیه که جاذبه های نابی رو در خودش جا داده. زیبایی های جنگل واز توی فصل پاییز دو برابر میشه چرا که سرتاسر جنگل با درختا و بوته های زرد و نارنجی پوشیده میشه و منظره بی نظیری رو به نمایش می‌زاره.

جنگل واز چمستان

مسیر دسترسی به جنگل واز از یه جاده خاکی میگذره و به یه جنگل کوهستانی می‌رسه. این جاده بیشتر فصل های سال مه آلوده و در فصل زمستون سرتاسر برف نشسته. روستاهای اطراف جنگل واز هم طبیعت بسیار زیبا و بکری داره و امکانات خیلی خوبی برای اقامت مسافرا و گردشگرا داره.

جنگل واز بیش از ۹۰۰۰ هکتار مساحت داره و از سال ۱۳۸۰، به عنوان منطقه حفاظت شده زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته. رودخونه های خروشان در سراسر جنگل واز جریان داره و همین باعث شده هوای جنگل همیشه مرطوب و مطبوع باشه.  توی این جنگل مناطقی وجود داره که توی شیب قرار گرفتن و صخره های پوشیده از گیاه به وجود اومده.

پوشش گیاهی جنگل واز چمستان

از نظر پوشش گیاهی، انواع گیاهان بیشه ای جنگلی و میوه های وحشی در این جنگل دیده میشه. همچنین از نظر پوشش جانوری، حیواناتی مثل پلنگ، گراز، شغال، خرس قهوه‌ای، مرال، بز وحشی و کبک نیز در این جنگل زندگی می‌کنن.

آدرس جنگل واز: استان مازندران، ۱۷ کیلومتری جنوب نور، جنگل واز 

جنگل کجور نوشهر

جنگل کجور نوشهر، یکی دیگه از جنگل های هیرکانیه که توی استان مازندران، بین شهرهای چالوس و نوشهر قرار گرفته و مساحت این جنگل در حدود  ۲۴ هزار هکتاره. جنگل کجور رو میشه بخش مرکزی جنگل هیرکانی در نظر گرفت که در منطقه ای کوهستانی و بین کوه های دماوند و علم کوه قرار گرفته.

جنگل کجور نوشهر

آب و هوای این منطقه تحت تاثیر کوه های اطرافه و کاملاً سرد و کوهستانیه و به همین دلیل اکثر فصل های سال سرد و پوشیده از برفه. بارش بارون در فصل پاییز و بهار هم پوشش گیاهی بی نظیری رو در اطراف جنگل کجور ایجاد کرده و کشاورزی این منطقه رو رونق زیادی داده. اینم بگم که جنگل کجور فاصله بسیار کمی از پارک سیسنگان داره.

پارک جنگلی سیسنگان

نکته بسیار مهم و قابل توجه درباره جنگل کجور اینه که این جنگل، اولین زیستگاه پلنگ ایرانی بوده و اگر بخوایم درباره پوشش جانوری این جنگل صحبت کنیم، باید به حیواناتی مثل خرس، گوزن، شوکا، مرال، خوک، جوجه تیغی، خارپشت و خرگوش اشاره کنیم که این جنگل رو به عنوان زیستگاه انتخاب کردن. همچنین پرندگانی عقاب، شاهین، قرقاول، کبک، بلدرچین و دارکوب هم در جنگل کجور نوشهر زندگی میکنن.

آدرس جنگل کجور: استان مازندران، حد فاصل بین نوشهر و نور، جنگل کجور 

جنگل لیسار تالش 

منطقه حفاظت شده لیسار، در شمال شهرستان تالش، در استان گیلان قرار گرفته. این جنگل ها هم مثل جنگل کجور نوشهر، در منطقه کوهسانی هستن و فاصله کمی از ساحل دارن. هیمن موضوع باعث شده زمین های جلگه ای در این منطقه رشد داشته باشن و کشاورزی این منطقه وضعیت بسیار خوبی داشته باشه. جالبه بدونین منطقه ییلاقی و زیبای سوباتان هم در جنگل لیسار واقع شده.

جنگل لیسار تالش

ریشه اسم لیسار، به پوشش گیاهی این جنگل مربوط میشه. این جنگل پوشیده از درخت “لی” یا نارون هست که باعث شده جنگل هم به نام همین گیاه، به جنگل لیسار معروف بشه. علاوه بر این درخت هایی مثل راش، ممرز، نارون، صنوبر، توسکا و شب خسب و درختچه‌های انار وحشی، گوجه جنگلی، تمشک و لیلکی نیز به‌همراه گونه‌های علفی مانند شبدر و گزنه در سراسر این جنگل‌ دیده میشه.

منطقه ییلاقی و زیبای سوباتان

متاسفانه در طول سال های اخیر، بخش های زیادی از جنگل لیسار از بین رفته و به زمین های مسکونی یا بایر تبدیل شده و جنگل زدایی اتفاق افتاده. این وضعیت تاثیر خیلی بدی روی زیستگاه و پستانداران و گوشت خواران این منطقه گذاشته و در مقابل جوندگان، رشد قابل توجهی داشتن.

اما با این وجود گونه های حیوانی مثل مرال که به گوزن قرمز هیرکانی هم معروفه، سیاهگوش، پلنگ، کل و بز، قوچ و میش، روباه، شوکا و خرس هنوز هم در این جنگل زندگی میکنن. پرنده های مختلفی هم این جنگل رو برای زندگی انتخاب کردن که مهمترین شون پرنده های شکاری مثل باز هستن.

آدرس جنگل لیسار: استان گیلان، ۲۰ کیلومتری شمال تالش، جنگل لیسار 

جنگل چهارباغ چالوس

جنگل چهارباغ چالوس، یکی دیگه از بخش های جنگل هیرکانی در استان مازندرانه که در حوالی سیاه بیشه قرار گرفته و کیلومتر ۹۰ جاده کرج-چالوس واقع شده. روستاهای زیادی مثل دلیر، ایلت، نوکرس، کیجان، انگورن و پولاد کوه، بخش های مختلف جنگل چهارباغ چالوس هستن.

جنگل چهارباغ چالوس

از سال ۱۳۸۰، جنگل چهارباغ چالوس، جزو مناطق حفاظت شده قرار گرفت و در حال حاضر زیر نظر سازمان محیط زیست هست. منطقه حفاظت شده چهارباغ چالوس، بیش از ۱۹ هزار هکتار مساحت داره و در بافت جنگل رودخونه های دائمی پر آب و دامنه های جنگلی با شیب کم و زیاد میشه دید.

رودخانه های دائمی جنگل های هیرکانی

آب و هوای جنگل نسبتاً سرد و مرطوبه و رودهای انگوران و مکارود، از مهم‌ترین رودهای جاری این جنگل هستن. پوشش گیاهی بسیار ارزشمندی در این جنگل و منطقه حفاظت شده وجود داره و گیاهان ایرانی و تورانی رو میشه در این جنگل دید.

اختلاف ارتفاع در قسمت های مختلف سایت های چهارباغ چالوس، تنوع وسیعی از درخت ها، درختچه ها و گیاهان علفی رو به وجود آورده و در حوزه پوشش جانوری هم میشه به خرس قهوه‌ای، پلنگ، مرال، شوکا، روباه، گرگ، جوجه تیغی، شغال، سمور و گربه جنگلی اشاره کرد که در این جنگل زندگی میکنن. علاوه بر این پرنده هایی مثل عقاب طلایی، سارگپه، کبک دری، کبک معمولی و کبوتر جنگلی در این جنگل وجود دارن.

پوشش جانوری جنگل چهارباغ چالوس

آدرس جنگل چهار باغ: استان مازندران، ۳۰ کیلومتری شمال سیاه بیشه، روستای انارک، جنگل چهارباغ 

جنگل خشکه داران تنکابن

پارک جنگلی خشکه داران تنکابن، تنها جنگل جلگه ای شمال ایرانه که مساحتش به ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار متر مربع میرسه. جنگل خشکه داران رو میشه آخرین بازمانده از اکوسیستم جنگل های جلگه ای ایران در نظر گرفت و به همین دلیل گونه های گیاهی و جانوری خاصی در این منطقه حضور دارن.

جنگل خشکه داران تنکابن

این جنگل بین شهرهای نشتارود و عباس آباد در فاصله ۳۰ کیلومتری تنکابن، در جاده تنکابن – چالوس قرار گرفته و فاصله بسیار نزدیکی با دریا داره که چشم انداز بسیار ویژه ای رو برای این منطقه جغرافیایی رقم زده.

با وجود اینکه جنگل خشکه داران تنکابن در مقایسه با جنگل های شمالی، مساحت نسبتاً کمی داره، اما تنوع گیاهی و جانوری در این جنگل جالب توجه هست. انواع گیاهان جنگلی مثل درختان ممرز، بلوط، انار، کرات خرمندی، لرگ، ملج و سه قلو زنجیری در این جنگل وجود دارن و در بخش های مختلف، درختچه‌های شمشاد، ازگیل جنگلی و بوته‌های یاس وحشی به چشم می‌خورند. متاسفانه از گونه های گیاهی رو به انقراض این جنگل میشه به توسکاهای کرک دار اشاره کرد.

پوشش گیاهی جنگل خشکه داران تنکابن

جنگل خشکه داران در پوشش جانوری هم غنی هست و در بخش های مختلف جنگل، حیواناتی مثل خوک، گرگ، شغال و گربه وحشی زندگی میکنن. حواصیل خاکستری، قره، غاز، مرغابی‌های مختلف، غاز باکلان و اگوت بزرگ و کوچک هم پرنده هایی هستن که این جنگل رو به عنوان محل زندگی انتخاب کردن.

متاسفانه در طول سال‌های اخیر، بخش‌های زیادی از جنگل خشکه داران به‌دلیل عدم مراقبت انسان‌ها آسیب دیده و از بین رفته.

آدرس جنگل خشکه داران: استان مازنداران، جنوب تنکابن، جنگل خشکه داران 

ثبت جنگل های هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو

قدمت بالای جنگل های هیرکانی و اینکه یک سرمایه و ثروت جهانی با تنوع بالایی از گونه های گیاهی و جانوری هستن، باعث شده این جنگل ها در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت بشن. اولین درخواست برای ثبت این جنگل ها در فهرست یونسکو از سمت کشور آذربایجان انجام شد، اما از اونجایی که بیشترین مساحت جنگل های هیرکانی در ایرانه، با این درخواست موافقت نشد و وقتی پیگیرها به طور مجدد از سوی ایران انجام شد، اسم جنگل هیرکانی به عنوان ثروت جهانی مشترک ایران و آذربایجان در فهرست یونسکو به ثبت رسید. این جنگل ها بعد از بیابان لوت، دومین اثر طبیعی ایران در فهرست جهانی یونسکو هستن.

همین موضوع نشون دهنده ارزش بالای این جنگل ها چه به لحاظ پوشش گیاهی و جانوری چه از نظر کاربرد آنها در سالم بودن هوا و جلوگیری از به راه افتادن سیله و هزار دلیل دیگه وجود داره که این ثروت گرانبها و خدادادی برای ایران و برای نسل آینده حفظ بشه.

پس اگر قصد سفر به شهرهای شمالی و بازدید از جنگل های هیرکانی رو دارین، حفظ محیط زیست جنگل رو اولویت اول خودتون قرار بدین تا بتونیم از آسیب دیدن این جنگل جلوگیری کنیم.

چرا بهش میگن جنگل هیرکانی؟

شاید براتون سوال باشه که چرا به این جنگل میگن هیرکانی؟ در پاسخ به این سوال باید بگم که هیرکان، گویش قدیمی و محلی گرگان که در گذشته قسمت بزرگی از شمال ایران بوده و سال های خیلی دور، به بخش زیادی از جنگل های ایران گفته میشده.

دلیل نام گذاری جنگل هیرکانی

حتی یک سری اسناد و کتبیه ها وجود داره که نشون میده در ایران باستان و در دوره هخامنشیان، به این منطقه ورکان گفته میشده اما در حال حاضر با توافق بین دو کشور ایران و آذربایجان، نام هیرکان روی این جنگل ها گذاشته شده.

پوشش گیاهی جنگل های هیرکانی

جنگل های هیرکانی همونطور که در بخش های قبلی گفتیم، قدمت ۴۰ میلیون ساله دارن و تنوع گیاهی بسیار ارزشمندی در این جنگل ها وجود داره. اقلیم آب و هوایی خاص در حاشیه دریای خزر، شرایط رو برای رشد گیاهان خاص و منحصر به فرد ایجاد کرده و توی این جنگل میشه گیاهانی رو دید که به لحاظ زمین شناسی ارزش بسیار زیادی دارن.

توی این جنگل ها بیش از ۸۰ گونه درخت و ۵۰ نوع درختچه نایاب و بومی دیده میشه که در بسیاری از نقاط جهان اصلا امکان رشد نداره. در واقع میشه گفت گیاهان موجود در این منطقه در نقاط دیگر جهان منقرض شدن و یا رو به انقراض هستن.

اگرچه در طول سالیان دراز بخش های زیادی از این منطقه از بین رفته، اما فسیل های گیاهی که مورد بررسی زمین شناسان و زیست شناسان قرار گرفته نشون میده که گیاهان بسیار ارزشمندی در این جنگل وجود دارن.

گیاهان و درختان ارزشمند این جنگل، نه تنها در تامین اکسیژن جهان و سلامت هوا تاثیر ارزمندی دارن، بلکه به دلیل وجود چشمه ها و رودهای آب در این جنگل ها باعث حفظ رطوبت هوا و تامین ذخایر آب شده. طبق تحقیقات انجام شده روی بافت جنگل های هیرکانی در هر ۱۰ هزار مترمربع خاک این جنگل ها، بین ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ متر مربع آب ذخیره میشه.

نفوذ پذیری خاک جنگل های هیرکانی آنقدر بالاس که ذخایر آب این منطقه به درستی تامین شده و از طرف دیگه گیاهان و درختای بسیار زیادی در خاک حاصل خیزش روییدن.  در بین گونه های گیاهی جنگل های هیرکانی میشه به درختان پهن برگ و سوزنی اشاره کرد. همچنین از مهمترین بافت گیاهی این منطقه درختان راش، افرا، نارون، توسکا، زبان گنجشک، ممرز، بارانک، سرخدار، نمدار، انجیلی، لرگ، لیلکی، خرمندی، انجیر و انواع شمشادها هستن.

جالبه بدونین شیب این منطقه تاثیر بالایی در رویش درختان داره به طوریکه در شیب های مختلف، درختای متفاوتی روییدن. به عنوان مثال در بخش های مرتفع درختای لور، سرو سابینا، کامونیس دیده میشن در حالیکه در قسمت های کم شیب که ارتفاع کمتری هم دارن درختانی مثل ممرزستان و راش پر تعداد هستن.

درخت راش، برای رویش نیاز به موقعیت جغرافیایی خاصی داره و به همین دلیل پوشش این درخت به صورت گسترده در جنگل هیرکانی، نشون دهنده خاص و منحصر به فرد بودن بافت جنگل و خاک حاصلخیز این منطقه ست.

درختای انجیلی و بلوط ممرزستان هم در دامنه های با ارتفاع و شیب کمتر رشد میکنن و درختای توسکا، بلوط و درختچه‌های کوتاه و شمشاد، مخصوص مناطق پست و جلگه ای هستن.

و اما در مورد درختچه های این جنگل باید بگیم درختچه‌ها و بوته‌های زغال اخته، انار، آلوچه وحشی، سیب وحشی، خاس، ازگیل، زالزالک و انواع تمشک از جمله درخت های کوتاه و میوه دار جنگل های هیرکانی هستن و جالبه بدونین به لحاظ گیاه شناسی در ردیف گیاهان نایاب و کمیاب جهان قرار دارن.

حیات وحش جنگل های هیرکانی

جنگل هیرکانی به عنوان یه موزه طبیعی و زنده، جانوران بسیاری رو در خودش جا داده. گونه های مختلفی از پستانداران، پرندگان، حیوانات جنگلی و وحشی در این جنگل زندگی میکردن که بعضی از این گونه ها منقرض شدن و فسیل های ارزشمند چند هزار ساله ازشون باقی مونده.

در حال حاضر گونه پرندگان این جنگل به ۳۰۰ نوع میرسه و تعداد پستانداران هم حدود ۱۰۰ نوعه. تعداد زیادی از خزندگان و جوندگان هم این جنگل رو به عنوان محل زندگی انتخاب کردن.

از انواع پرندگان این جنگل میشه به عقاب، جغد، اردک خاکستری، شاهین، کبک، بلدرچین، اردک خاکستری، کرکس، قرقی، دارکوب، قرقاول، سار و اردک نوک پهن اشاره کرد. از مهمترین گونه های پرنده رو به انقراض، قرقاول‌های خزری هستن.

از جمله پستاداران این جنگل میشه به خرس قهوه‌ای، پلنگ، گرگ، شغال، سمور، خارپشت، خرگوش، گورکن، مرال، بز، شوکا، کل، موش جنگلی و گربه وحشی اشاره کرد که در اکثر بخش های این جنگل دیده میشن. روباه سر دم سیاه و اسبچه خزری، از کمیاب‌ترین پستانداران در حال زیست جنگل های هیرکانی هستن. اسبچه خزری در جنگل های حوالی آمل، زندگی میکنه و برای اولین بار در جنگل های هیرکانی دیده شده.

اشاره کردیم که در جنگل های هیرکانی بسیاری از رودهای خروشان دائمی وجود داره، جالبه بدونین در این رودخونه ها ۷۰ نوع ماهی زندگی میکنن که از نمونه های نادر ماهی در جهان هستن.

بهترین فصل سفر به جنگل های هیرکانی

جنگل های هیرکانی در همه فصل های سال زیبایی های خاص خودشون رو دارن. در فصل بهار حسابی سرسبز و پوشیده از گل های بهاری میشن و صدای چشمه های خروشان و آواز پرندگان بهاری به گوش میرسه. در فصل تابستون خورشید راهشو از بین درختای جنگل پیدا میکنه و میوه های جنگلی، جلوه ویژه ای به جنگل میدن. در فصل پاییز جنگل زرد پوش میشه و از دور طلایی به نظر میرسه و پر از جلوه های زیبای پاییزی میشه و در نهایت در فصل زمستون یکدست سفید پوش میشه و تصاویر بسیار زیبایی رو به نمایش میزاره.

بهترین فصل سفر به جنگل های هیرکانی

اینکه در چه فصلی به جنگل هیرکانی سفر کنین، تا حد زیادی به سلیقه آب و هوایی شما بستگی داره اما به طور کلی بهترین فصل سفر به این جنگل ها اوایل فصل بهار و پاییزه که شرایط آب و هوایی جنگل مطلوب و معتدله.

جمع بندی و سخن پایانی

در این مطلب از مجله گردشگری سفربازی درباره جنگل های هیرکانی صحبت کردیم و این جنگل ها رو به طور کامل به شما معرفی کردیم. همچنین گفتیم که چه گونه های گیاهی و جانوری در این منطقه زندگی میکنن. درباره معروف ترین جنگل های هیرکانی در شهرهای شمالی برای شما توضیحاتی بیان کردیم و اشاره کردیم که به چه دلیل به این جنگل هیرکانی گفته میشه.

 در ادامه ارزش جهانی جنگل رو توضیح دادیم و گفتیم چرا این جنگل در یونسکو ثبت جهانی شده و در نهایت بهترین زمان سفر به جنگل های هیرکانی چه وقتی هست. امیدواریم خوندن این مطلب اطلاعات مفیدی رو درباره جنگل های هیرکانی در اختیار شما قرار داده باشه و از سفر به این جنگل ها لذت ببرید.