اهمیت ثبت ردیف موسیقی ایران در یونسکو

میراث‌فرهنگی ناملموس از جمله ترانه، موسیقی، صنایع‌دستی و … تولیدات و فرایندهای فرهنگی هستند که با گذشت زمان و از نسل‌های پیشین باقی‌ مانده‌اند؛ این موارد شکل‌هایی از فرهنگ هستند که قابلیت ثبت و ضبط دارند اما ملموس و فیزیکی نیستند.

به گزارش سفربازی، به نقل از ایسنا، موسیقی ایران نیز از دسته هنرهایی است که طی سال‌ها سینه به سینه از استاد به شاگرد منتقل می‌شد و برای آنچه که امروز به عنوان موسیقی سنتی ایران معرفی می‌شود، افراد نامدار بسیاری تلاش کرده‌اند.

«ردیف موسیقی‌ اصیل» اولین پرونده‌ مستقل ایران بود که در مهر ۱۳۸۸ در فهرست میراث معنوی یونسکو به ثبت رسید.

پیشینه هنر موسیقی در ایران به سال‌های قبل از میلاد باز می‌گردد. به عنوان مثال مهرنگاره‌ای ۳۴۰۰ ساله در تپه چغامیش دزفول کشف شد که در آن دسته‌ای نوازنده مشغول نواختن سازهایی چون چنگ، شیپور، تنبک و … بوده‌اند. کشف این سنگ‌نگاره و آثار مشابه دیگر در این خطه گواه فعال بودن نوازندگان بسیاری در ایران کهن است.

موسیقی ایران در گذر تاریخ

بر اساس اسناد تاریخی موسیقی ایران به پیش و پس از اسلام تقسیم می‌شود. موسیقی سنتی ایران از دستگاه‌ها، مقام‌ها، گوشه‌ها، آوازها و فرم‌های منحصر به‌فرد خود ساخته شده که امروزه شامل ۷ دستگاه و ۶ آواز است. دستگاه شور، دستگاه سه‌گاه، دستگاه چهارگاه، دستگاه همایون، دستگاه ماهور، دستگاه نوا و دستگاه راست پنج‌گاه از ۷ دستگاه ردیف موسیقی ایرانی هستند.

آوازها را همچنین می‌توان یک دستگاه کوچک و مختصر در نظر گرفت؛ آواز ابوعطا، آواز دشتی، آواز افشاری، آواز بیات‌ترک، آواز اصفهان، آواز بیات‌کرد و آواز شوشتری از معروف‌ترین آوازهای این مرز و بوم است.

طرح ردیف موسیقی ایران

گفته می‌شود طرح ردیف موسیقی ایران در سال ۱۳۸۳ توسط رئیس وقت هیات مدیره کانون نویسندگان و پژوهشگران خانه موسیقی پیشنهاد شد، اما به دلیل عدم حمایت مالی دفتر امور موسیقی وزارت ارشاد متوقف ماند.

دوباره اما در سال ۱۳۸۷ سازمان میراث‌فرهنگی مسئولیت پشتیبانی مالی این طرح را پذیرفت و اقدامات اجرایی ثبت طرح در کمیته‌ای مرکب به رهبری هومان اسعدی انجام گرفت و فیلمی مستند تهیه شد.

تهیه فیلم مستند یکی از مهم‌ترین بخش‌های این پرونده بود که با حضور بزرگان ردیف آوازی مانند محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، حاتم عسگری، فرهاد فخرالدینی، کیانی، طلایی، ظریف و دیگر استادان حوزه آوازی و با کمک اساتید دانشگاه تهران، خانه موسیقی و یکی از مستندسازان تهیه شد.

ارتقای جایگاه موسیقی ایرانی در میان ملل

در نهایت می‌توان گفت که ثبت این پرونده در میراث جهانی یونسکو برای ایران از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که ثبت موسیقی ایرانی به عنوان میراث جهانی جایگاه فرهنگی کشور را میان ملل مختلف ارتقا می‌بخشد و تاثیرات مهمی را همراه داشته است.

ثبت موسیقی ایرانی در فهرست جهانی همچنین به مردم و مسئولان یادآوری کرد که موسیقی ایرانی از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است و نباید آن را به فراموشی سپرد.