گردشگری ایران از دنیای متاورس عقب مانده

یک کارشناس و برنامه‌ریز حوزه گردشگری با اشاره به شعار روز جهانی گردشگری از فاصله ایران تا تحقق شعارهای روز جهانی خبر داد و گفت: گردشگری ایران به صورت علمی پیش نرفته است.

به گزارش سفربازی، به نقل از ایلنا، ۲۷ سپتامبر برابر با ۵ مهرماه به عنوان روز جهانی گردشگری نام‌گذاری شده است. انتخاب یک روز برای گردشگری برای توجه بیشتر به این صنعت و تلاش برای توسعه و گسترش توریسم صورت گرفته و هر ساله در این روز برنامه‌ها و همایش‌های متعددی در کشورهای مختلف دنیا برگزار می‌شود.

تقریبا از همان سال  ۱۹۸۰ که سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) سازمان ملل متحد این روز را به عنوان روز جهانی گردشگری معرفی کرد، درصدد تعریف شعاری خاص برای هر سال نیز برآمد. شعارهایی که هر کدام به فراخور زمان دارای اهمیت بوده و حتی مدل‌های توسعه گردشگری را تعریف می‌کند.

شعارهای روز جهانی گردشگری در سال‌های مختلف به این شرح بوده است:

۱۹۸۰ (مشارکت گردشگری در حفاظت از میراث فرهنگی، صلح و فهم متقابل فرهنگی)

۱۹۸۱ (گردشگری و کیفیت زندگی)

۱۹۸۲ (افتخار و سربلندی در مسافرت، میزبانان خوب و میهمانان خوب)

۱۹۸۳ (جهانگردی و تعطیلات، حق و مسئولیت همگانی)

۱۹۸۴ (گردشگری و فهم بین‌المللی، صلح و همکاری)

۱۹۸۵ (گردشگری جوانان، میراث تاریخی – فرهنگی برای دوستی و صلح)

۱۹۸۶ (گردشگری به عنوان ابزاری حیاتی برای صلح جهانی)

۱۹۸۷ (گردشگری برای توسعه)

۱۹۸۸ (جهانگردی، آموزش همگانی)

۱۹۸۹ (جریان آزادانه جا به جایی جهانگردان، پدیدآورنده یک جهان)

۱۹۹۰ (جهانگردی صنعتی ناشناخته و تجارتی خدماتی که باید توسعه پیدا کند)

۱۹۹۱ (اطلاعات، ارتباطات و آموزش به عنوان نیروی محرکه توسعه گردشگری)

۱۹۹۲ (گردشگری ابزاری برای پیوند قاره‌ها)

۱۹۹۳ (توسعه جهانگردی و حفاظت محیط زیست، به سوی تعادل پایدار)

۱۹۹۴ (پرسنل کیفی، جهانگردی کیفی)

۱۹۹۵ (سازمان جهانی جهانگردی، بیست سال در خدمت جهانگردی جهان)

۱۹۹۶ (گردشگری به عنوان عاملی برای صلح و صبر)

۱۹۹۷ (گردشگری، فعالیت پیشتاز قرن بیست و یکم در جهت اشتغالزایی و حفاظت محیط زیست)

۱۹۹۸ (همکاری بخش خصوصی و دولتی کلید توسعه و ترویج گردشگری)

۱۹۹۹ (جهانگردی عامل حفاظت از میراث جهانی برای هزاره جدید)

۲۰۰۰ (فناوری و طبیعت، دو چالش گردشگری قرن بیست و یکم)

۲۰۰۱ (گردشگری ابزاری برای صلح و گفتگوی تمدن‌ها)

۲۰۰۲ (اکو توریسم و توسعه پایدار)

۲۰۰۳ (گردشگری نیروی محرکه اشتغالزایی، هماهنگی اجتماعی و کاهش فقر)

۲۰۰۴ (گردشگری و ورزش، دو نیروی زنده برای درک متقابل فرهنگ و توسعه جوامع)

۲۰۰۵ (سفر و حمل و نقل، از رؤیای ژول ورن تا واقعیت قرن ۲۱)

۲۰۰۶ (گردشگری، غنا می‌بخشد)

۲۰۰۷ (گردشگری، درها را به سوی زنان باز می‌کند)

۲۰۰۸ (گردشگری در پاسخ به تغییرات آب و هوایی و گرم شدن زمین)

۲۰۰۹ (گردشگری برای گرامیداشت تنوع‌ها)

۲۰۱۰ (گردشگری و تنوع زیستی)

۲۰۱۱ (گردشگری پیوند دهنده فرهنگ‌ها)

۲۰۱۲ (گردشگری و انرژی پایدار)

۲۰۱۳ (گردشگری و آب، حمایت از آینده مشترک)

۲۰۱۴ (گردشگری و توسعه اجتماعی)

۲۰۱۵ (یک میلیارد گردشگر، یک میلیارد فرصت)

۲۰۱۶ (گردشگری برای همه، ترویج دسترسی جهانی)

۲۰۱۷ (گردشگری پایدار ابزاری برای توسعه)

۲۰۱۸ (گردشگری و تحول دیجیتال)

۲۰۱۹ (گردشگری و مشاغل؛ یک آینده بهتر برای همه)

۲۰۲۰ (گردشگری و توسعه روستایی)

۲۰۲۱ (گردشگری برای رشد فراگیر)

شعار روز جهانی گردشگری در سال ۲۰۲۲ میلادی از سوی سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) «تفکری دوباره برای گردشگری» (Rethinking Tourism) اعلام شده است.

سازمان جهانی گردشگری با تمرکز بر آینده گردشگری و توجه به وضعیت رو به بهبود این صنعت در جهان، روز جهانی گردشگری در سال ۲۰۲۲ میلادی را فرصتی برای تفکری دوباره برای گردشگری یا بازاندیشی برای گردشگری عنوان کرده است. هدف UNWTO از انتخاب این شعار، الهام‌بخشیدن و کمک به توسعه این بخش از طریق راه‌هایی همچون آموزش و اشتغال و تأثیر گردشگری بر کره زمین و فرصت‌های رشد پایدار است.

بنا بر اعلام این سازمان، در تفکری دوباره برای گردشگری، باید مردم و سیاره زمین را در اولویت قرار دهیم و همه بخش‌ها، از دولت‌ها و مشاغل گرفته تا جوامع محلی، را برای تحقق یک چشم‌انداز مشترک و ایجاد بخشی پایدارتر، فراگیرتر و انعطاف‌پذیرتر گرد هم آوریم. همچنین زوراب پولولیکاشویلی (دبیرکل سازمان جهانی گردشگری) این بحران را فرصتی برای بازاندیشی در صنعت گردشگری و سهم آن در برابر مردم و کره زمین عنوان کرده است؛ فرصتی که باعث بازگشت پایدارتر، فراگیرتر و انعطاف‌پذیرتر گردشگری می‌شود و کمک خواهد کرد تا همه از مزایای گردشگری به‌طور گسترده و عادلانه بهره‌مند شوند.

دبیرکل سازمان جهانی گردشگری تاکید دارد: پتانسیل گردشگری بسیار زیاد است و ما مسئولیت مشترک داریم تا مطمئن شویم که به طور کامل محقق می‌شود. در روز جهانی گردشگری ۲۰۲۲، UNWTO از همه افراد، از فعالان گردشگری گرفته تا خود گردشگران، همچنین کسب‌وکارهای کوچک، شرکت‌های بزرگ و دولت‌ها می‌خواهیم تا درباره آنچه انجام می‌دهیم و چگونه آن را انجام می‌دهیم، فکر کنند.

شعار «بازاندیشی در گردشگری» درحالی اوایل آگوست مصادف با اواسط مردادماه از سوی سازمان جهانی گردشگری انتخاب و اعلام شده که هنوز حدود دو ماه تا روز جهانی باقی مانده است.

روز جهانی گردشگری از سال ۱۹۸۰ هر سال در ۲۷ سپتامبر برگزار می‌شود. این تاریخ سالگرد تصویب اساسنامه سازمان در سال ۱۹۷۰ است که راه را برای تأسیس UNWTO پنج سال بعد هموار می‌کند.

در ایران فرآیند شعار گردشگری طی نمی‌شود

اردشیر اروجی، کارشناس و برنامه‌ریز حوزه گردشگری با اشاره به این نکته می‌گوید: مسئولان گردشگری کشور ما درحالی هر سال در روز ۵ مهرماه به یاد این حوزه می‌افتند که سازمان جهانی گردشگری عموما شعار روز جهانی را حدود دو ماه زودتر اعلام می‌کند. اینکه سازمان جهانی گردشگری شعار را زودتر اعلام می‌کند دلیل دارد.

او توضیح می‌دهد: در حقیقت روز جهانی گردشگری بهانه‌ای است برای آنکه آگاهی مردم و دولت‌ها را در خصوص اهمیت گردشگری و ارزش‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن افزایش دهیم. سازمان جهانی گردشگری نیز از آن جهت شعار روز گردشگری را دو ماه زودتر اعلام می‌کند که نهادهای گردشگری کشورها بتوانند این بررسی را داشته باشند که گردشگری آن‌ها به کدام سمت خواهد رفت؟ در این صنعت در کجا قرار دارند و چگونه باید به اهداف‌شان برسند؟ شناسایی راه‌حل‌ها برای رسیدن به اهداف‌شان چگونه است و چگونه می‌توانند اراده سیاسی دولت خود را برای اطمینان از قرار گرفتن گردشگری در اولویت‌های سیاستگذاری‌ها افزایش دهند. برای آنکه مسئولان گردشگری بتوانند به پاسخ این سئوالات برسند، دو ماه فرصت دارند که بسترهای لازم برای گفت‌وگوی فراگیر را برای شناسایی راه‌حل‌ها و پتانسیل‌های گردشگری در میان سایر مسئولان ایجاد کنند. همچنین پیام گردشگری را در کشور خود و در میان مسئولان تقویت کنند تا فضای لازم در کل جهان برای گردشگری ایجاد شود. در تمام جهان عموما کشورها از این فرآیند تبعیت می‌کنند اما متاسفانه در کشور ما این فرآیند طی نشده و نمی‌شود.

اهمیت گفت‌وگو درباره گردشگری در رسانه‌ها

به اعتقاد اروجی، ایجاد بستر گفت‌وگو در رسانه‌ها، تمرکز بر روی موضوعات مرتبط با گردشگری، طرح مسایل و مشکلات این حوزه توسط ذی‌نفعان، مشخص شدن اهداف و مسیر گردشگری و اینکه قرار است به چه نقطه‌ای در صنعت گردشگری دست یابیم، شناسایی راه‌حل‌ها برای رسیدن به این اهداف و اینکه چگونه می‌توان اراده سیاسی دولت را برای رسیدن به اهداف گردشگری همسو ساخت و… از جمله موضوعاتی است که مسئولان گردشگری کشور باید قبل از روز جهانی و آغاز مسیر تحقق شعار گردشگری، به آن‌ها پاسخ و برای آن راهکار ارائه دهند.

مشاور سابق رییس سازمان میراث و گردشگری با اشاره به نخستین شعاری که توسط سازمان جهانی گردشگری ارائه شد، می‌گوید: در سال ۱۹۸۰ یا همان سال ۱۳۵۹ نخستین شعار گردشگری که همان (مشارکت گردشگری در حفاظت از میراث فرهنگی، صلح و فهم متقابل فرهنگی) است، منتشر شد. از آن سال تاکنون، ۴۲ سال می‌گذرد و تاکنون ۴۲ شعار از سوی UNWTO منتشر شده است. متاسفانه در هیچ‌یک از این سال‌ها ایران، برای دست‌یابی و توجه به این شعارها بر اساس فرآیندی که ذکر شد، پیش نرفته است. فقط مسئولان گردشگری کشور بر آن شدند که در انتظار رسیدن ۵ مهر بمانند و روز گردشگری را در قالب هفته گردشگری گرامی بدارند. این درحالی است که قبل از آن هیچ کاری انجام نمی‌دادند و بعد یک هفته را به گردشگری اختصاص می‌دادند و بعد از آن هم باز گردشگری فراموش می‌شود. این درحالی است که باید قبل از ۵ مهر بر اساس سیاست و شعاری که مد نظر UNWTO است پیش بروند و تلاش‌های لازم برای تحقق شعار سال نه تنها در ۵ مهر و یک هفته بعد از آن بلکه در تمام طول سال محقق شود و نتیجه کار مسئولان اعلام شود.

رفتار کجدار و مریز ایران در تحقق شعارها

این کارشناس گردشگری در پاسخ به این سئوال که عموما مسئولان گردشگری کشور معتقد هستند، شعاری که از سوی UNWTO به عنوان شعار روز جهانی گردشگری اعلام می‌شود، چیزی است که باید طی سال پیش‌رو به آن رسید و یک سال فرصت هست تا آن شعار را محقق کرد، پاسخ می‌دهد: بله شاید از دیدگاهی این حرف درست باشد اما توجه داشته باشید که برای آنکه بخواهیم در مدت یک سال آینده شعار سازمان جهانی گردشگری را دنبال کنیم، از ۵ مهر کیلومترشمار رسیدن به آن شروع می‌شود بنابراین باید قبل از آن و قبل از شروع کار، ارزیابی از امور داشته باشیم و برنامه‌های هر ارگان و نهاد را اعلام کنیم تا طی یک سال آینده درصدد تحقق آن برآیند نه آنکه تازه در طول یک سال درصدد برآورد و ارزیابی برآییم و بعد هم معلوم نشود که آیا برنامه‌ای ارائه داده‌ایم یا خیر. هدف UNWTO از اینکه دو ماه زودتر شعار روز جهانی گردشگری را ارائه می‌دهد آن است که کشورها آمادگی لازم برای برنامه ریزی و تحقق شعار را پیدا کنند و درصدد اجرایی کردن آن برآیند.

به گفته اروجی، ایران نیز باید بتواند خود را با این فرآیند همسو سازد تا بتواند قدمی در راه توسعه گردشگری بردارد. ایجاد بستر گفت‌وگو در رسانه‌ها، تمرکز بر روی موضوعات مرتبط با گردشگری، طرح مسایل و مشکلات این حوزه توسط ذی‌نفعان، مشخص شدن اهداف و مسیر گردشگری و اینکه قرار است به چه نقطه‌ای در صنعت گردشگری دست یابیم، شناسایی راه‌حل‌ها برای رسیدن به این اهداف و اینکه چگونه می‌توان اراده سیاسی دولت را برای رسیدن به اهداف گردشگری همسو ساخت و… از جمله موضوعاتی است که مسئولان گردشگری کشور باید قبل از روز جهانی و آغاز مسیر تحقق شعار گردشگری، به آن‌ها پاسخ و برای آن راهکار ارائه دهند.

مسئولان شعار را شعار می‌بینند نه شعور

او معتقد است: مسئولان گردشگری ایران عموما شعار روز جهانی گردشگری را از این گوش می‌شنوند و از آن گوش در می‌کنند. وقتی ۵ مهر می‌شود می‌گویند از الان می‌خواهیم «بازنگری در گردشگری» داشته باشیم. این درحالی است که دیگر آن زمان دیر است بلکه باید از اکنون که یک ماه مانده اقدام کنند. باید بررسی انجام دهند و برنامه یکساله «بازنگری در گردشگری» را تنظیم کنند و در آن روز ارائه دهند که تمام دستگاه‌ها و ارگان‌های فعال در حوزه گردشگری، طی یک سال آینده درصدد اجرایی ساختن آن برآیند. هر سه ماه، یک‌بار نیز ارزیابی از چگونگی رسیدن به این اهداف داشته باشند. البته، تاکنون چنین فرآیندی در ایران اجرا نشده است.

مدیرکل سابق دفتر برنامه‌ریزی، آمار و اطلاعات سازمان گردشگری یادآور می‌شود: در ۴۲ سال گذشته، شعارهای سازمان جهانی گردشگری همسو با توسعه و رشد گردشگری بود. بنابراین هر کشوری که بتواند این شعار را محقق کند گام‌های توسعه گردشگری را در کشور خود برداشته است. طی این سال‌ها، ایران، کجدار و مریز توانسته این شعارها رامحقق کند. اما اینکه بگوییم این کار بر اساس فرآیندی علمی و به صورت مستمر صورت گرفته، خیر چنین اتفاقی نیفتاده است. به طور مثال، در سال ۲۰۰۷ شعار روز جهانی «گردشگری، درها را به سوی زنان باز می‌کند» بود. ایران چه برنامه‌ای برای تحقق این شعار داشت؟ اصلا تا چه اندازه توانست به آن برسد؟ آیا تحقق آن در حوزه گردشگری ایران مشهود است؟ مسئولان گردشگری باید برنامه‌ای داشته باشند که بتواند طی یک آمار و گزارش آنچه محقق شده را ارائه دهند. اینگونه به نظر می‌رسد که مسئولان گردشگری ایران، سازمان جهانی گردشگری و شعار روز جهانی را در حد یک شعار می‌بینند نه شعور. صبر می‌کنند تا ۵ مهر، همایش برگزار می‌کنند و گرامی می‌دارند و شعار را هم قرائت می‌کنند اما بعد چه؟ فراموش می‌شود.

نمی‌توانیم از گفت‌وگوی تمدن‌ها حرف بزنیم

او با اشاره به آنکه روزگاری ایران بحث گفت‌وگوی تمدن‌ها را مطرح کرده بود، از شعار سال ۲۰۱۱ که همان «گردشگری پیونددهنده فرهنگ‌ها» است یاد و اضافه می‌کند: در سال ۱۳۹۰ در حوزه گردشگری و پیونددهنده فرهنگ‌ها، ایران که خود آغازگر گفت‌وگوی تمدن‌ها در جهان بود، بسیار ضعیف عمل کرد و نتوانست از این فرصت برای جذب گردشگر استفاده کند. حتی اکنون نیز نمی‌توانیم صریح درخصوص گفت‌وگوی تمدن‌ها صحبت کنیم.

به گفته اروجی، حتی در سال ۲۰۰۸ نیز برنامه‌ای برای همسویی گردشگری و محیط زیست ارائه ندادیم این درحالی است که می‌توانستیم هتل‌های سبز را راه‌اندازی کنیم که علاوه بر تولید نکردن زباله، با استفاده از انرژی خورشیدی در راستای بهبود گرمایش زمین گام بردارند. نیازی نیست که حتما تمام هتل‌هایمان را به این تکنولوژی و امکانات مجهز کنیم. همینکه در این راستا گام برداریم و به صورت نمونه مرکزی را ایجاد و نتایج را با سایر کشورها به اشتراک بگذاریم و از تجربیات هم استفاده کنیم، کافی است. اما گردشگری ما از همه این فرآیندها دور مانده است. شاید اگر بر اساس شعارهای سازمان جهانی گردشگری پیش می‌رفتیم، اکنون صنعت گردشگری توسعه یافته‌تری داشتیم چراکه اگر نگاهی به شعارها داشته باشیم متوجه می‌شویم که تمام وجوه گردشگری اعم از توسعه پایدار، تنوع فرهنگی، محیط زیست و… را دربرمی‌گیرد. گردشگری ایران به صورت علمی پیش نرفته و فرآیندهای صحیح را دنبال نکرده است. اگر گردشگری ما علمی بود، اکنون گردشگری ما در همه زمینه‌ها توسعه یافته شده بود. کشورهای توسعه‌یافته در حوزه گردشگری اعم از فرانسه، ایتالیا، انگلستان، آمریکا، آلمان و حتی ترکیه از جمله کشورهایی هستند که مباحث مطرح شده در عرصه بین‌المللی گردشگری را دنبال می‌کنند و نتیجه آن را نیز دیده‌اند.

گردشگری ایران نیازمند آزادی است

به گفته این پیشکسوت گردشگری، مسئولان گردشگری نیز دست‌شان برای تحقق اهداف بسته است. چنان که زمانی که گردشگری و تنوع زیستی مطرح شد و شاهد معرفی مباحث مرتبط با پرنده‌نگری و حتی کویرنوردی بودیم، در دوره‌ای، گروه‌هایی که برای کویرنوردی می‌رفتند، دستگیر می‌شدند. هرچند باید منشور اخلاقی توسط گردشگران رعایت شود اما در برخی مواقع با بهانه‌سازی از سوی سایر ارگان‌ها روبه‌رو هستیم. همین رفتارها سبب می‌شود که به جای توسعه گردشگری داخلی و ورودی با خروج گردشگران و سفرشان به کشورهای همسایه مواجه شویم. گردشگری ایران نیازمند آزادی در چارچوب کدهای اخلاقی است.

او درخصوص چگونگی اجرایی کردن شعار ۲۰۲۲ که همان «بازنگری در گردشگری» است، می‌گوید: اکنون پس از آنکه گردشگری بیش از دو سال محدودیت را پشت سر گذاشته و در دوران پسا کرونا به توسعه و رونق آن امید بسته شده، بازنگری درخصوص چگونگی ادامه روند گردشگری احساس می‌شود؛ این شعار را تفکری دوباره درخصوص گردشگری نیز ترجمه کرده‌اند. حتی شعار ۱۴۰۰ که رشد فراگیر بود نیز در همین راستا گام برمی‌داشت. باید بتوانیم با کسب نظر از کارشناسان، نقاط قوت و ضعف گردشگری را شناسایی کنیم. به طور مثال با شیوع کرونا و تعطیلی گردشگری، چطور توانستیم این مهم رامدیریت کنیم، سایر کشورها چگونه با آن مواجه شدند؟ چه کار می‌کردیم آسیب کمتری می‌دیدیم؟ چگونه می‌توانستیم گردشگری پایدارتری داشته باشیم؟ آیا زیرساخت‌های ما پاسخگوی جایگزینی گردشگری مجازی به جای گردشگری فیزیکی بود؟

ایران هنوز نتوانسته ای‌توریسم را پشت سر بگذارد

اروجی می‌افزاید: ما می‌توانستیم در پایگاه‌های میراث جهانی دوربین‌هایی را نصب کنیم که مخاطبان به صورت آنلاین به نظاره این جاذبه‌ها بنشینند. در واقع کرونا و خانه‌نشین شدن افراد، فرصتی بود تا به صورت آنلاین و مجازی از جاذبه‌ها دیدن کنند و این انگیزه‌ای شود که در دوران پساکرونا برای دیدن آن سفر کنند. نباید فراموش کرد که کرونا به نوعی عاملی شد تا دنیا در حوزه گردشگری از‌ «ای‌توریسم» عبور کند و به سفر در متاورس برسد. حضور در واقعیت مجازی امکانی است که گردشگران در هر جای دنیا بتوانند از جاذبه‌های گردشگری در سایر نقاط جهان دیدن کنند. گردشگری ایران از دنیای متاورس عقب مانده است. اما ایران هنوز نتوانسته، ای‌توریسم را پشت سر بگذارد چراکه زیرساخت‌های لازم را ندارد. هنوز گردشگر ناچار است با خود پول نقد بیاورد چراکه به شبکه‌های بانکی جهانی دسترسی نداریم. ایران زیباست و جاذبه‌های متعددی دارد اما از گردشگری علمی فاصله زیادی دارد و مشکلات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن اجازه پیشرفت در سطح جهانی را نمی‌دهد.