گِل‌مالی خانه‌ها؛ آیین استقبال از نوروز در گلستان

آیین سنتی گِل‌مالی خانه‌ها در آستانه رسیدن بهار، یکی از رسوم قدیمی ساکنان روستای تاریخی «فارسیان» شهرستان آزادشهر است که به‌طور معمول از نیمه دوم اسفندماه تا دقایقی قبل از نوروز انجام شده و نماد نوزایی طبیعت به شمار می‌رود.
به گزارش سفربازی، به نقل از ایرنا، بافت خانه‌های روستای فارسیان از معماری منحصربه‌فرد پلکانی با مصالح کاهگلی، سنگ، چوب و خشت با دیوارهایی قطور در دل منطقه ییلاقی و کوهستان ساخته شده که حیاط هر خانه، سقف خانه دیگری است که با گذشت چند قرن هنوز هم پابرجاست و گردشگران داخلی و خارجی به آن سفر می‌کنند.
زنان و دختران روستای فارسیان از نیمه دوم اسفندماه سنت دیرینه گِل‌مالی منازل را آغاز می‌کنند تا در حلول سال جدید خانه‌های خود را تمیز کرده باشند.
برخلاف برخی مناطق شهری که از کارگران برای انجام رنگ آمیزی منازل استفاده می‌شود در این منطقه روستایی زنان و دختران با همکاری یکدیگر گِل‌مالی منازل را انجام می‌دهند.
این آیین بخشی از سنت روستای تاریخی فارسیان آزادشهر است که پیشینه سکونت هزار ساله این منطقه گویای همزیستی مسالمت آمیز و جدایی‌ناپذیر مردمانش با طبیعت و تداوم چرخه طبیعی در این منطقه است.
رقیه گیلکی بانوی ۴۷ ساله روستا در این ارتباط گفت: گِل سفید را از کنار زمین‌های اطراف روستا تهیه کرده و برای زیبایی بیشتر هر ساله نزدیک عید همزمان با خانه‌تکانی گِل‌مالی منزل را هم انجام می‌دهیم و این سنتی است که سینه به سینه از گذشتگانم به ما رسیده است و امیدوارم آیندگان هم با این سنت آشنا شوند.
وی افزود: کوچه‌ها، دیوارها، پشت‌بام‌ها و تنورهای روستای فارسیان گِلی بوده و ما نزدیک عید همه جا را گِل می‌زنیم حتی تنورهای خانه‌ها هم باید گِل تازه زده شده باشد تا با خیال راحت سال را تحویل کنیم.
مارال محمودی یکی دیگر از بانوان این روستا گفت: سنم دیگر زیاد شده و امسال همسایه‌ها تمام گِل‌مالی منزلم را انجام دادند.
وی افزود: عید که می آید با این آیین می‌خواهیم تمام منازل تمیز شده و رنگ پاکیزگی بدهد از زمانی که یادم می‌آید کنار مادرم هر سال نزدیک عید گِل‌مالی می‌کردیم.
حلیمه محمودی یکی از مادربزرگانی که به سختی راه می‌رفت و در کوچه کنار یک در چوبی نشسته بود، گفت: تا یادم می‌آید برای عید دیوار خانه‌ها را گِل می‌زدند و در این سال‌ها هم دختران و زنان روستا از ابتدای اسفند به تکاپو افتاده تا خود را مهیای میزبانی از عید کنند.
رضا پارسیان یکی از اهالی این روستا گفت: یکی از رسومات روستای فارسیان «گِل‌مالی» یا «شولی کشیدن» یا همان «سوآما» یعنی گِل کشیدن توسط پارچه بوده که بیشتر بانوان و دختران روستا این آیین سنتی را اجرا می‌کنند.
وی افزود: تمام مراحل کاوش و تهیه خاک تا فراوری و استفاده روی دیوار توسط بانوان روستایی فارسیان به صورت سنتی هر ساله اجرا می‌شود.
وی اظهار داشت: دو نوع خاک، زرد و قرمز یا گِل رُس برای جداره‌های پایین و خاک سفید یا صابونی برای جداره‌های بالای منازل که در اطراف روستا و کوه های مجاور وجود داشته برای گِل‌مالی خانه‌های گِلی روستا استفاده می‌شود.
وی بیان کرد: در نزدیکی اعیاد و مراسم‌های مبارک همانند نوروز باستانی، ماه رمضان و عروسی از گِل‌مالی منازل استفاده شده که حالت تازگی‌بخشی به سازه دارد.

گفتنی است، روستای فارسیان یکی از روستاهای نمونه کشوری است که در شهرستان آزادشهر استان گلستان قرار دارد؛ این روستا شباهت‌های بسیار زیادی از نظر ساختاری و پلکانی بودن به روستای ماسوله داشته به همین خاطر به ماسوله گلستان هم معروف است.