کاخ‌های تهران؛ قصه‌ای با زبان تصویر

من عاشق قصه گفتن و قصه شنیدنم. قصه‌ای جذابه که هیجان و تعلیق زیادی داشته باشه و تا آخر شما رو کنجکاو نگه داره. امروز قصد دارم تاریخچه کاخ‌های تهران رو تعریف کنم. چه ساکن تهران باشین و چه نباشین، حتما اسم کاخ‌های نیاوران، سعد آباد و کاشانک که یادگار دوره پهلوی هست به گوش‌تون خورده. کاخ‌هایی که میراثی از گذشته باشکوه ایران هستن و این روزها به جاذبه‌های دیدنی شهرمون تبدیل شدن. هر کدوم از این کاخ‌ها قصه‌ای دارن که در نوع خودش جالب و شنیدنی خواهد بود. با من تا انتهای این مقاله همراه باشین تا راز و رمز این کاخ‌ها رو در کنار هم بخونیم.

بر اساس کاربری و کارایی کاخ‌ها و همچنین سلیقه پادشاهانی که گذشته در آنها زندگی می‌کردن، نوع معماری این کاخ‌ها طبق طراحی ایرانی-اروپایی طراحی و اجرا شده بود و به همین دلیل مکانی دیدنی برای زندگی محسوب می‌شدن. در حال حاضر کاربری برخی از این کاخ‌ها عوض شدن و امکان بازدید از اون‌ها وجود نداره. در هر حال بد نیست امروز تو سفربازی در مورد معروف‌ترین کاخ‌های تهران کمی بیشتر بدونیم.

کاخ گلستان، مهد تاج‌گذاری شاهان ایران

چند تا فیلم و سریال دیدین که تو کاخ گلستان فیلمبرداری شده باشه. مطمئنا تعدادش خیلی زیاده. یکی از دلایل اصلی این ماجرا اتفاق‌های زیادیه که تو این کاخ تو چهار قرن گذشته افتاده.

ساخت اولیه این بنا در زمان شاه عباس صفوی شکل گرفته، اما به مرور زمان تغییرات زیادی کرده که با اون بنای اولیه اصلا قابل مقایسه نیست. 

اتفاقات زیادی از دوره صفوی تا قاجار تو این کاخ شکل گرفته که این کاخ رو یکی از کوشک‌های سیاسی ایران در طی دوره پرشکوه شاهنشاهی تبدیل کرده. مهم ترین اتفاق تاج گذاری آغا محمدخان قاجار در این کاخ بوده که یه نقطه عطف در این زمینه به شمار میاد. 

تاج‌گذاری پادشاهان ایران

غیر از آغا محمدخان تاج گذاری پادشاهان دیگری مانند احمد شاه، مظفرالدین شاه و رضا شاه در این کاخ برگزار شده بود. در دوره هر کدوم از این پادشاه‌هان کاخ گلستان تغییرات زیادی کرد. بخش‌هایی از این کاخ مانند اندرون، تکیه دولت یا عمارت خروجی به کلی از بین رفته و بخش‌های دیگری بهش اضافه شد.

معماری این کاخ هم تا حدودی از کاخ‌های اروپایی الهام گرفته شده که در اون دوران اتفاق عجیبی نبوده چون ایران و تهران که تبدیل به پایتخت شده بود در مسیر پیشرفت قرار داشت و هر پیشرفتی نیاز به الگو داره.

کاخ گلستان تو کاخ‌های ایران حکم پدربزرگ و مادربزرگ رو داره، چون تو همه این سال‌ها کلی اتفاق و ماجرا رو دیده. اگه دیوارهای این کاخ زبون داشتن می‌تونستن کلی داستان براتون از اتفاقات نادیده تعریف کنن. این کاخ در سال ۱۳۹۲ به عنوان میراث بشری یونسکو ثبت شده. 

بعد از دوران رضا شاه که ایران در مسیر صعودی قرار گرفت و کلی تغییرات اساسی در کشور به وجود اومد، میرسیم به دوره تمدن بزرگ که محمدرضا شاه معمار اون بود. در این مسیر اما کاخ گلستان تبدیل به محل کار شاهنشاه میشه و از حالت اقامتگاهی فاصله می گیره. 

آدرس و دسترسی به کاخ گلستان

اگه بخواید راحت‌ترین راه برای رسیدن به کاخ گلستان رو انتخاب کنین باید مترو ۱۵ خرداد از قطار پیاده بشین. با ماشین نمی‌تونین تو خیابون‌هایی که به کاخ می‌رسن حرکت کنین. اتوبوس‌هایی که از میدان توپخانه و قورخانه عبور می کنن هم به این کاخ دسترسی دارن.

آدرس کاخ گلستان: تهران، خیابان پانزده خرداد، ضلع شمالی میدان ارگ، کاخ گلستان

تالار آینه دیدنی‌ترین بخش کاخ گلستان 

یکی از شگفت‌انگیزترین بخش‌های کاخ گلستان تالار آینه است که در غرب تالار سلام قرار داره. یکی از دلایل مشهور بودن این تالار، نقاشی تابلوی رنگ روغنی هست که کمال الملک نقاش و مینیاتوریست مشهور ایرانی روی دیوار این کاخ کشیده. این تابلو که با تمثال ناصرالدین شاه کشیده شده در طول پنج سال شکل گرفته و عظمتی باورنکردنی داره. 

شگفتی این تالار با نقاشی‌های کمال الملک بیشتر و بزرگ‌تر شده، در صورتی که این تالار آنقدرها که به نظر می‌رسه بزرگ نیست. تو سریال امیرکبیر تصویرهای زیادی از این تالار گرفته شده. 

کاخ سعدآباد، نگینی در میان کاخ‌های ایران

کاخ سعدآباد قطعا یکی از مهم‌ترین و دیدنی‌ترین کاخ‌های ایرانه که مساحتی در حدود ۱۱۰ هکتار داره. این کاخ در دوره قاجار تو کوهپایه‌های توچال بنا شده و به همین دلیل جزء اقامتگاه‌های ییلاقی قاجار و پهلوی به شمار می‌رفته.

در زمان پهلوی اراضی بیشتری به این زمین‌ها اضافه شد. در مجموع ۱۸ کاخ در مجموعه سعدآباد قرار داره که در سال‌های قبل هر یک از اون‌ها به یکی از اعضای خاندان سلطنتی تعلق داشت. این کاخ‌ها در حال حاضر موزه‌های تخصصی شدن. بعضی از اونا موزه سکه، موزه آب، موزه هنر، موزه اسلحه و ادوات جنگی و تعداد دیگری هم برای معرفی مکان زندگی محمدرضا شاه پهلوی قابل دیدن هستند. جذابیت این کاخ‌ها زمانی بیشتر میشه که بدونید شاه با هوشمندی از متریال ایرانی برای سالن های اصلی و متریال خارجی برای سالن های فرعی استفاده این یعنی هوشمندی حتی در استفاده از مصالح برای ساخت کاخ. 

معرفی همه کاخ‌های این مجموعه شاید در حوصله این مقاله نباشه. برای همین برخی از مهم‌ترین‌هاش رو معرفی می کنیم. 

آدرس و دسترسی به کاخ سعدآباد

برای رفتن به مجموعه سعدآباد بهترین گزینه رفتن با ماشین شخصی، مترو و اتوبوس‌های بی‌آر‌تی هست. اگر با مترو خواستید برید مترو تجریش خط یک پیاده بشین و تاکسی‌های دربند رو سوار بشین و همون جلو میدون دربند که پیاده بشین ورودی کاخ پیداست. اتوبوس‌های بی‌آرتی هم ایستگاه پایانی‌اش همون میدون تجریش هست و بقیه مسیر مانند مسیر قبله. اگر هم با ماشین شخصی رفتید از در ورودی زعفرانیه برین که جای پارک بیشتری پیدا کنین. از سمت گلابدره جای پارک خیلی کمه. 

آدرس کاخ سعدآباد: خیابان ولی‌عصر، خیابان زعفرانیه، انتهای خیابان شهید کمال طاهری

کاخ احمد شاه؛ کاخی برای جوان‌ترین شاه ایران 

یکی از قدیمی‌ترین کاخ‌های سعدآباد، کاخ احمد شاهه که ساخت اون از زمان سلطنت احمد شاه شروع شد و تا دوره رضا شاه طول کشید. این کاخ زیبا تا چند سال پایگاه بسیج خواهران بود، اگر قرار بود بی سلیقگی رو به در انتخاب شاهد باشیم همین تغییر نشونه ای از اون می تونست باشه. البته که از سال ۹۲ و بعد از بازسازی دوباره در زمره آثار قابل بازدید و تاریخی قرار گرفت.

 کاخ بهمن؛ کاخی برای شاهزاده

کاخ بهمن کاخ پسر شاهزاده غلامرضا پهلوی برادر محمدرضا شاه بود که نمایی آجری و سقفی شیروانی داره. در حال حاضر دفتر مدیریت مجموعه به شمار می‌ره. 

کاخ ملکه مادر (کاخ جمهور)

این کاخ تا سال‌های آخر پیش از انقلاب محل زندگی مادر شاه بود. بعد از انقلاب به نام کاخ جمهور تغییر نام داد و مهمانان ویژه دولتی در اون اقامت دارن. امکان بازدید و ورود به این کاخ وجود نداره.

کاخ سبز، کاخی برای اقامت معمار ایران 

یکی از قشنگ‌ترین کاخ‌های ایران کاخ سبزه که اوایل یک بنای نیمه کاره بود و رضا شاه اون رو از علی خان خرید. کاخ سلطنتی رضا شاه رو در این مکان ساختن و در نهایت یک کاخ دو طبقه با معماری بی‌نظیر ساخته شد.

کاخ نیاوران یکی از زیباترین کاخ‌های ایران

یکی از زیباترین کاخ‌های ایران که گردشگران زیادی رو به سمت خودش جلب می‌کنه کاخ نیاورانه. این کاخ به روستاهای اطراف تهران دسترسی داره. مساحتش ۱۱ هکتاره و به دستور فتحعلی شاه و به عنوان اقامتگاه تابستانی ساخته شد. این کاخ روی نیزار بنا شده و به همین علت اسمش را از همین نام گذاشتن. نی‌آوران که بعدها معربش نیاوران شد.

تعدادی از کاخ‌های کوچک تهران در دوره پهلوی تخریب شدن و کاخ‌های بزرگ جای اون ساخته شد. بعد از انقلاب و تا سال ۶۵ این کاخ تعطیل بود. بعدها بخش‌هایی مانند نگارخانه و فرهنگسرای نیاوران به اون اضافه و بازدیدش برای همه آزاد شد. 

اگه دوست دارین یک روز از گردش و تفریح در هوایی لذت‌بخش بهره ببرید و چای یا قهوه نوش جان کنین، می‌تونین گشت و گذار در کاخ نیاوران رو در برنامه‌تون قرار بدین.

آدرس و دسترسی به کاخ نیاوران

می‌تونین از طریق مترو، اتوبوس تندرو، ماشین شخصی یا تاکسی به کاخ نیاوران برین. سوار مترو خط یک تهران شده و در ایستگاه میدون تجریش پیاده بشین. بعد با تاکسی‌های دزاشیب یا نیاوران به اینجا برسین.

موزه خودروهای کاخ نیاوران

گه فکر می‌کنین قراره با یه موزه پر از ماشین‌های قدیمی مواجه بشین اشتباه کردین. در واقع اینجا پارکینگ ماشین‌های خانواده سلطنتی بوده که الان حکم موزه پیدا کرده. چند نمونه از خودروهای قدیمی رو می‌تونین اینجا پیدا کنین. 

برخی از ماشین‌های این موزه شامل خودرو الکترونیک کم‌سرعت مخصوص گلف، رولزرویس شاه یا موتورسیکلت‌های فرزندان پهلوی هست.

کتابخانه اختصاصی

این کتابخونه در قدیم متعلق به بانو فرح پهلوی بوده و بیش از ۲۳ هزار جلد کتاب در اون قرار داره. یک هنرمند آمریکایی این کتابخونه رو طراحی کرده که با ترکیبی از شیشه و آینه اجرا و ساخته شد. عناوین کتاب‌ها هم به زبان انگلیسی و هم فارسی هست. اگه عاشق کتاب و نسخه‌های خطی باشین، حتما دیدن این کتابخانه با آثار نفیس اهدایی اون حالتون رو خوب خواهد کرد.

کاخ صاحبقرانیه از کاخ‌های تهران

اگه اهل دیدن فیلم و سریال‌های ایرانی باشین، حتما می‌دونین که فیلم دلشدگان، سریال قهوه تلخ، فیلم شازده احتجاب و کمال الملک تو این کاخ فیلمبرداری شده. سال ۱۲۹۹ به دستور ناصرالدین شاه این کاخ ساخته شد. خوابگاه، اندرونی و حرمسرا از قسمت‌های مختلف این کاخه. مراسم ازدواج محمدرضا شاه پهلوی و ملکه فوزیه اینجا برگزار شد.

کوشک احمد شاهی

یکی از قدیمی‌ترین کاخ‌های مجموعه نیاوران کاخ یا کوشک احمدشاهی است که اقامتگاه تابستونی احمد شاه به شمار می‌اومد. کوشک احمدشاهی یک بنای دو طبقه است که با معماری اروپایی طراحی شده. در دوره پهلوی این کوشک به ولیعهد پهلوی یعنی شاهزاده رضا رسید. دلیل این انتخاب این بود که باید محل اقامت ولیعهد از شاهنشاه مجزا باشه تا خطری متوجه هر دو نباشه. وقتی وارد این کاخ زیبا بشین با تقویم رومیزی مواجه می‌شید که از ۲۶ دی ماه هیچ وقت ورق نخورد. گویی زمان همان روز از حرکت ایستاد. 

حرف آخر

حتما همه شما به خوبی می‌دونین که کاخ‌های تهران فقط به این سه مورد ختم نمی‌شن. اگه این مقاله رو با همین سه تا کاخ بستیم فقط به این علت بود که کمی بیشتر به تاریخ ایران فکر کنیم. آدم‌های زیادی در تمام این سال‌ها در این کاخ‌ها زندگی کرده‌اند که هر کدوم قصه خودشون رو دارن. چه بخواهیم و چه نخواهیم این قصه‌ها در گذر تاریخ ادامه دارن. یک مثلی از قدیم هست که می‌گه تاریخ رو همیشه قوم غالب نوشته. در سال‌های بعد هم قطعا در دفتر تاریخ وقایعی ثبت خواهد شد که آیندگان نوشته‌اند. امیدواریم که باشیم و ببینیم. اینکه ما هم بخشی از این تاریخ بوده‌ایم شاید داستان رو جذاب‌تر کنه.