بنای ربع رشیدی تبریز، عظمتی که نادیده گرفته شد

وقتی صحبت از سفرهای تابستونی و بهترین مقصدها میشه، شهر تبریز از جمله اولین گزینه‌هاییه که به مغزمون خطور می‌کنه. یه جورایی میشه گفت شهر تبریز، هم تونسته دل کسایی که عاشق طبیعت هستن رو با خودش همراه کنه، هم رضایت اونایی که عاشق خرید کردن هستن رو جلب کنه و در نهایت چیزی که این شهر رو متمایز کرده، بناهای تاریخی زیباییه که، رودست ندارن. یکی از این بناها، بنای ربع رشیدی تبریز هست، که طبق اون چیزی که در تاریخ ثبت شده، اولین دانشگاه بین‌المللی دنیاست. اگر کمی از تاریخچه‌ی این بنا و فکری که پشتش بوده بدونید، با دیدن اون چیزی که ازش باقی مونده، سر تاسف تکون می‌دید که چه بود و چه شد. اما خوب، پیشنهاد من اینه که حتما این بنای تاریخی رو ببینید و از عظمتش لذت ببرید.

ما در این متن از مجله گردشگری سفربازی، می‌خوایم بنای ربع رشیدی تبریز رو بهتون معرفی کنیم. به نظر من خیلی ناراحت کننده است که به عنوان یک ایرانی و یا گردشگری که وارد این کشور میشه، اولین‌ها و برترین‌ها رو دنبال نکنیم. اگر شما هم دوست دارید بدونید، اولین دانشگاه بین‌المللی جهان، چطور احداث شده و با چه منطقی، نامگذاری شده، تا انتهای این متن با ما همراه باشید.

چی شد که بنای ربع رشیدی تبریز رو ساختن؟

بنای ربع رشیدی تبریز

حدود ۷۰۰ سال پیش توی شهر تبریز، اون زمانی که غازان‌خان حکومت می‌کرد، یه وزیر داشت به اسم رشید‌الدین. این آقا معتقد بود که شهر تبریز قابلیت این رو داره که معلم به دنیا تحویل بده. از نظرش هوش مردم تبریز انقدر بالا بود که بتونن توی همه‌ی حوزه‌های علمی، دانش کسب کنن. بنای ربع رشیدی تبریز به چهار قسمت تقسیم شد. فک کنم تا الان دیگه متوجه شده باشید که عبارت ربع در این اسم از کجا اومد. اگر بخوایم به زبون ساده این بخش رو توضیح بدیم، چیزی شبیه به دانشکده‌ها در این دانشگاه بزرگ، تعریف شدن. به عبارتی بنای رشیدی چهارتا دانشکده داشت. البته عظمت این بنا فقط به همین چهار بخش خلاصه نمیشه. بر اساس آنچه که در تاریخ نوشته شده، بنای ربع رشیدی تبریز، شامل کتابخونه‌ها، مساجد، مدرسه‌ها…بوده که تقریبا مثل یه شهر، وقتی واردش می‌شدید باید، از یه راهنما کمک می‌گرفتید.

هر چند که امروز تقریبا رو به ویرانیه و به این دلیل که بهش رسیدگی نشده، بخش خیلی زیادی از بنا از دست رفته.

گذشته‌ی بنای ربع رشیدی تبریز، چطور ترسیم شده؟

بنای ربع رشیدی

این شهرک اون زمان سه تا بخش اصلی، مسکونی (به نام شهرستان رشیدی) و اعیان‌نشین (معروف به ربع رشیدی) داشت. بخش اصلی ربع رشیدی تبریز، خودش ۵ بخش داشت که به نام‌های مجموعه‌ی روضه (مسجدها، دفترهای کار مسئولان دانشگاه، اتاق‌های سکونت اساتید و طلاب، کتابخانه و دو تا اتاق یکی مخصوص پذیرایی از مهمانان رئیس دانشگاه و یکی هم برای جلسات محرمانه)، خانقاه (محل سکونت شیوخ و صوفی‌ها و امکانات رفاهی)، دارالضیافه (مهمان‌سرا)، دارالشفا (بیمارستان و دانشکده‌های پزشکی) و دارالمساکین (یه بخش خارج از ربع رشیدی تبریز ولی چسبیده به این بنا، برای پذیرایی از فقیران با یه وعده غذای رایگان) معروف بودن. توی بخش مسکونی ربع رشیدی، سی هزار تا خونه، ۲۴ تا کاروان‌سرا و تعداد زیادی باغ، حمام، کارخانه‌های مختلف و امکانات رفاهی و اقتصادی ساخته شده بود. همچنین توی بخش اعیان‌نشین، خانواده‌های سه مقام ارشد دانشگاه (رئیس دانشگاه، مشرف و ناظر) و خانواده‌های مسئولان، مهندسان و معماران به همراه غلاماشون زندگی می‌کردن. تمام این بخش‌ها و توضیحاتشون در سندی به نام سند وقفی ربع رشیدی تبریز ثبت شده. حتی یه سری تصاویر هستن که به خوبی نشون میده این بنا چه عظمت مثال‌زدنی داشته.

چیزی که از همین بخش نتیجه میشه اینه که اون زمان فاصله‌ی زیادی بین فقیر و غنی وجود داشته. اما خوب میشه خوشبینانه هم نگاهی بهش داشت که به هر حال، فکری هم برای یتیمان و فقیران میشده.

خودتان را برای دیدن چه بنایی آماده کنید؟

راستش متاسفانه باید گفت تمام آن عظمتی که در قسمت قبل توضیح داده شده، مربوط به گذشته است و الان مقدار ناچیزی از اون همه زیبایی برای نسل ما به جا مونده. بخش ناراحت کننده‌ی ماجرا اینه که حتی الان هم که می‌دونیم این بنا چقدر با ارزشه، باز هم کاری برای بازسازی اون صورت نمی‌گیره. حتی توی یکی از اسناد به جا مونده، چیزی که ثبت شده اینه که در زمان صفویه از پادشاهان زیادی خواستن که این بنا رو ترمیم کنن، ولی هیچ‌کدوم به این موضوع توجه نکردن.

پایه و اساس این ویرانی؛ البته به همون سالیان دور برمی‌گرده. زمانی که فضل‌الله همدانی کشته میشه و این بنا بی‌صاحب می‌مونه. مردم و دشمنان، اولین کاری که انجام میدن این بود که به بنای ربع رشیدی تبریز حمله می‌کنن و مثل تخت‌جمشید نابودش می‌کنن. فقط تصور اینکه اگر این بنا، تخت جمشید و خیلی از شهرها و مکان‌های تاریخی دست نخورده باقی مونده بودن، چقدر می‌تونستن بر زیبایی این مرز و بوم تاثیر بذارن، قلب آدمی رو به درد میاره. ای کاش حالا که می‌دونیم بناهای تاریخی، درست مثل شناسنامه‌ی ما می‌مونه و باید برای نسل‌های بعدی حفظ بشه، در حفظ و نگهداریشون نهایت تلاشمون رو بکنیم. اگر آنچه که به دست ما رسیده، ویرانه‌ای بیش نبوده، همین ویرانه رو برای نسل بعدی حفظ کنیم.

برای دیدن بنای ربع رشیدی تبریز از کدوم مسیر بریم؟

ربع رشیدی

برای رفتن به بنای ربع رشیدی تبریز، باید اول خودتون رو به منطقه‌ی خوش آب‌وهوای باغمیشه و عباسی برسونید. اصلا بوی خشت نم خورده رو به محض ورود به این شهر می‌توند حس کنید. اگر شما هم مثل من معتقد باشید، بناهای تاریخی به دلیل زندگی‌های زیادی که به چشم دیدن، سرشار از انرژی هستن، قطعا با پیچیدن در مسیر شهر، اون انرژی مثبت بالا رو دریافت می‌کنید. خلاصه اینکه وارد شهرک باغمیشه که شدید، آدرس کوه زیبای بلانکوه رو بپرسید. اگر هم دوست ندارید از بقیه آدرس بپرسید، کافیه یکی از نرم‌افزارهای موقعیت‌یابی که توی گوشیتون دارید رو باز کنید تا دقیقا محل این بنا رو براتون نمایش بده. حالا خودتون رو در کوتاه‌ترین زمان و طبق بهترین مسیر، به کوه برسونید. معمولا افراد با ماشین شخصی به این محل سفر می‌کنن اما اگر دوست نداشتید ماشینتون رو همراه نبرید، می‌تونید با اتوبوس‌های محلی هم به بنای زیبای ربع رشیدی برسید.

بعد از دیدن ربع رشیدی، برای خرید به کجا برویم؟

بازار قدیم تبریز

به نظرم، باید همه‌ی خانوم‌ها و آقایون این موضوع رو بپذیرن که خرید کردن بخشی از یه سفر خاطره‌انگیزه. اصلا این موضوع می‌تونه تا حدی درد بازگشت از سفر رو تقلیل بده. به هر حال، وقتی برمی‌گردیم می‌دونیم کلی سوغات با خودمون داریم که قراره تا مدت‌های خاطرات اون سفر رو برامون زنده کنه.

خیلی از کودکان ما علاقه‌ی زیادی به بناهای تاریخی ندارن. متاسفانه باید بپذیریم که ویرانی این بناها باعث شده اصلا نتونیم مجسم کنیم که در ابتدا دقیقا به چه شکل بودن. پس پیشنهاد ما اینه که ابتدا به بنای ربع رشیدی تبریز سری بزنید و انرژی مثبت اون فضا رو دریافت کنید، بعد هم به بزرگترین بازار سرپوشیده دنیا، یعنی بازار قدیم تبریز برید.

تا ربع رشیدی بیایم و به پارکش سری نزنیم؟

بنای ربع رشیدی

توی قسمت مقدمه، اشاره کردم که شهر تبریز، به طبیعت‌دوستان ارادت خیلی خاصی داره. به خاطر همینم این قسمت می‌خوام پارک جنگلی ربع رشیدی رو بهتون معرفی کنم. اگر دوست دارید چادر بزنید و یه دورهمی پیکنیکی داشته باشید، حتما این پارک رو توی لیست جاهای دیدنی تبریز بذارید. به دلیل واقع شدن پارک رشیدی در دامنه‌ی کوه، نه تنها سبزی و طبیعتی که مشاهده می‌کنید خیلی لذت‌بخشه، بلکه اون چیزی که می‌تونه به وجدتون بیاره، آب و هوای مطبوع و به دور از آلودگیشه. اینجا می‌تونید روی زمین دراز بکشید، سرتون رو توی سایه بذارید، دست‌هاتون رو زیر سرتون قرار بدید و آسمون بدون هیچ آلودگی رو تماشا کنید. مطمئن باشید که اینجا واقعا هر نفسی که فرو می‌رود ممد حیات است و چون برمی‌آید مفرح ذات.

بهترین زمان برای بازدید از بنای ربع رشیدی چه زمانی است؟

توی قسمتای قبلی به تفصیل براتون توضیح دادم که این بنا رو به ویرانی رفته و بخشای زیادی ازش به یادگار نمونده. ولی خوب با تمام این تفاسیر ما نباید اجازه بدیم همین قسمتای باقی مونده هم رو به ویرانی برن. به همین خاطر، تصمیم نهایی بر این شد که در طول سال، اجازه‌ی ورود بازدیدکنندگان از این بنا داده نشه. فقط و فقط دو هفته‌ی اول سال می‌تونید به بنای ربع رشیدی تبریز برید و داخلش رو از نزدیک ببینید. یادتون باشه که ما نه حق داریم و نه باید به خودمون اجازه بدیم که آسیبی بر آنچه که باقی مونده بزنیم. اگر نسل‌های قبلی در نگهداری این بنا کوتاهی کردن، ما باید از اینجا جلوی این ضرر رو بگیریم. اجازه بدید تا نسل‌های بعدی از ما به نیکی یاد کنن و مارو به عنوان افرادی بشناسن که برای تاریخ کشورشون ارزش زیادی قائل بودن.

در نهایت اینکه، اگر دوست دارید فضای داخلی بنا رو ببینید، حتما قبل از سفر، هتلتون رو برای دو هفته‌ی ابتدایی سال رزرو کنید بعد از اون، وقتی که به تبریز رسیدید و وسایلتون رو توی اتاقتون گذاشتید، به باغمیشه برید و بنای تاریخی و باشکوه ربع رشیدی رو ببینید.

سعی کنید چشم سر رو ببندید و چشم دل باز کنید تا بتونید تصور کنید که در گذشته چه شکوهی داشته این بنا. چیزی که اگر فقط کمی مسدولیت‌پذیری در مقابل اون بود، الان می‌تونست به عنوان یکی از عجایب دنیا به ثبت برسه.

بعد از دید این بنا، کجا بخوابیم؟

اقامتگاه تبریز

اگر بخوایم یه لیست از هتل‌های تبریز رو در اختیارتون قرار بدیم دیگه مفهوم اصلی این نوشته به کلی تغییر می‌کنه. چیزی که در مورد شهر تبریز خیلی عالی بهش فکر شده، اقامتگاه‌های مختلفه. یعنی شما وقتی به تبریز سفر کنید و بخواید مثلا بنایی مثل بنای ربع رشیدی تبریز رو ببیید، می‌تونید مطمئن باشید که قطعا مردم این شهر برای محل خواب و استراحت شما فکری کردن.

اولین جایی که من بهتون پیشنهاد می‌کنم هتل پارس ائل گلی تبریز. برای خوندن توضیحات این هتل حتما به لینک معرفی در سفربازی سر بزنید. بعد از اون هم به ترتیب هتل‌ لاله پارک تبریز، هتل شهریاز تبریز، هتل بین‌المللی تبریز، هتل گسترش تبریز، هتل پتروشیمی تبریز، گزینه‌های خیلی خوبی هستن.

قبل از اینکه هر کدوم اونارو انتخاب کنید، حتما به سایت سفربازی سر بزنید، این هتل‌هارو انتخاب کنید، فضای داخلی هتل و امکانتشون رو مطالعه کنید و در نهایت قبل از سفر، رزرو کنید. با این کار ریسک پیدا نکردن اقامتگاه در فصل‌های شلوغ سال رو به حداقل می‌رسونید.

رزرو انواع اقامتگاه در تبریز

سخن آخر اینکه

به هر مکانی که سفر می‌کنید توی هر فصلی از سال که جایی رو برای اقامت انتخاب می‌کنید، از ابتدای فرآیند، ذوق و شوق خودتون و اطرافیانتون رو رصد کنید. می‌بینید که رفتن به یه شهر دیگه و دیدن مکان‌های تاریخی، طبیعت زیبا و مراکز خرید چقدر می‌تونه هیجان‌انگیز باشه و حس خوب ایجاد کنه.  حالا بیاید تصور کنیم که به برای دیدن بنای ربع رشیدی تبریز، حسابی برنامه‌ریزی کردید و راه طولانی رو به جون خریدید. حالا که به این مکان رسیدید خودتون رو بین انبوهی از زباله‌ها می‌بینید، وارد بنا میشید و می‌بینید قبل از شما افرادی اومدن و تا تونستن به بنا و آنچه ازش باقی مونده آسیب رسوندن، با این منطق  که اینجا که چیزی ازش نمونده، پس ارزش حفظ کردن نداره. اون لحظه چه حسی بهتون دست میده؟ حس ناامیدی که فکر می‌کنید شاید اگر این همه راه رو نیومده بودید، حداقل خستگی راه بر تنتون جا خوش نمی‌کرد.

نسل بعدی، درست مسافران بعد از ما هستند، که به این جهان پا میذارن و دوست دارن از اون چیزی که در برابر دیدگانشون ظاهر میشه، لذت ببرن. اونا هم مثل ما تاریخ می‌خونن و عکس‌های تاریخی رو می‌بینن. دوست دارن به مکان‌های تاریخی این مرز و بوم سفر کنن و زیر سقف‌هاشون قدم بزنن. اونا هم دوست دارن بدونن مردم قدیم چطور زندگی می‌کردن، کجا نفس می‌کشیدن و چه چیزهایی رو تجربه می‌کردن. ما به عنوان مادران و پدران نسل بعدی، وظیفه‌ی خطیری بر گردن داریم. حفظ زمین، از حفظ آب و هوا گرفته تا بناهای قدیمی، وظیفه‌ای سنگین بر گردن ماست. فرزندانمون فقط اموال مارو به ارث نمی‌برن که انقدر در حفظ و نگهداریش وسواس به خرج می‌دیم، فرزندان ما زمین رو از ما به یادگار می‌گیرن. در قدم اول باید اون رو کامل و سالم بهشون تحویل بدیم و در قدم بعد با رفتارهای درست بهشون یاد بدیم که اونا چطور زمین رو به فرزندانشون هدیه بدن.