توی این‌ مقاله قراره سوار ماشین زمان بشیم و توی یکی از کاخ‌های باشکوه عهد قاجار فرود بیایم. احتمالا یه حدس‌هایی داشته باشی و باز هم به احتمال زیاد کاخ صاحبقرانیه جزو حدس‌هات باشه! بله قراره به کاخ صاحبقرانیه در مجموعه نیاوران سفر کنیم و با بخش‌های مختلف و تاریخچه این کاخ زیبا آشنا بشیم. پس تا آخر این سفر هیجان‌انگیز با مجله گردشگری سفربازی همراه باش تا کلی بهت خوش بگذره و به اطلاعاتت اضافه بشه!

معرفی مجموعه نیاوران

مجموعه نیاوران همچون نگینی درخشانه که در باغی به مساحت ۱۱ هکتار در شمال تهران، میدان نیاوران (شهید باهنر) جای گرفته. جذابیت طبیعی و آب‌وهوای دلنشین نیاوران باعث شده که پادشاهان مختلفی این محل رو برای اقامت ییلاقی و استراحت خودشون انتخاب کنن و همین موضوع باعث ساخت بناها و کاخ‌های زیادی از عهد قاجار و پهلوی در این مکان شده. شاهان قاجاری و در ابتدای اونها فتحعلی شاه قاجار بود که به جذابیت این منطقه پی برد و دستور داد تا برای تفریحات تابستونی خودش باغی زیبا و باصفا رو در خارج از شهر تهران بسازن.

این باغ در کنار روستایی به اسم گرده‌وی یا گرده‌به که در نیاوران امروز قرار داشت، ساخته شد. از اونجایی که این باغ در محل یک نیزار ایجاد شده بود، نی‌آوران نامیده شد و بعدها به نیاوران معروف شد. در ادامه محمد شاه هم در همین باغ، یک بنای کوچک رو ساخت و بعد از اون نوبت به ناصرالدین شاه قاجار رسید که از این زیبایی بی بهره نمونه! ناصرالدین شاه دستور ساخت کاخی به نام صاحبقرانیه رو داد که در این مقاله به طور کامل با اون آشنا میشیم.

کوشک احمدشاهی آخرین بنای ساخته شده در زمان قاجار، در این مکان بود. بعد از اتمام حکومت پادشاهان قاجار و آغاز حکومت پهلوی بعضی از بناهای کوچک باغ نیاوران تخریب شد و کاخ نیاوران به سبکی شیک و مدرن برای سکونت شاه و خانوادش ساخته شد. امروزه آنچه که از این مجموعه باقی مونده عبارتند از کاخ اختصاصی نیاوران، موزه پارچه و لباس‌های سلطنتی، کاخ صاحبقرانیه، موزه حوضخانه، کوشک احمدشاهی، موزه جهان‌نما، کتابخانه اختصاصی، موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران، باغ کتیبه‌ها و گلخانه‌ها.

معرفی کاخ صاحبقرانیه

کاخ صاحبقرانیه

همونطور که قبلا هم گفته شد نیاوران بخاطر آب‌هوای خوب و نزدیکی به کوه‌های البرز مورد توجه پادشاهان قاجار قرار گرفت. در سال ۱۲۲۹ شمسی بود که ناصرالدین شاه قاجار دستور ساخت کاخ صاحبقرانیه رو داد. کاخی باشکوه و تماشایی که همچنان پابرجاست و بعنوان یکی از جاهای دیدنی پایتخت، هروزه میزبان گردشگران داخلی و خارجی متعددی هست.

معماری زیبا و فضای دیدنی کاخ باعث شده که این کاخ بارها بعنوان لوکیشن فیلم و سریال مورد استفاده قرار بگیره. سریال‌هایی مثل میرزا کوچک خان و فیلم‌هایی همچون شازده احتجاب، سلطان صاحب‌قران، دلشدگان، کمال‌الملک و… در این کاخ فیلمبرداری شدن.

وجه تسمیه کاخ صاحبقرانه

جالبه که بدونی در گذشته هر ۲۵ یا ۳۰ سال رو یک قرن می‌گفتن و پادشاهی که به سی‌امین سال سلطنت خودش می‌رسید لقب صاحبقران رو به یدک می‌کشید! درواقع ویژگی صاحبقران نشونه‌ای از عظمت و قدرت یک پادشاه بوده و به همین خاطر اطلاق این ویژگی به پادشاهان اهمیت خیلی زیادی داشته و حکمرانان برای نشون دادن قدرت و شجاعت خودشون از این لقب استفاده می‌کردن.

مهمترین پادشاهی که به صاحبقران معروف شد ناصرالدین شاه قاجار بود هرچند که قبل از او هم پادشاهان دیگه‌ای این لقب رو داشتن. طبق نوشته‌ای که پشت الماس کوه نور حک شده فتحعلی شاه قاجار هم دارای لقب صاحبقران بوده. همچنین پادشاهانی چون نادرشاه افشار و شاه عباس دوم هم به صاحبقران مشهور بودن.

تاریخچه کاخ صاحبقرانه

محمدشاه غازی، پدر ناصرالدین شاه قاجار در قلعه محمدیه درگذشت. این قلعه که بعنوان کاخ ییلاقی محمدشاه به شمار میرفت در کنار جاده اوین، در فاصله کمی از باغ فردوس قرار داشت. ناصرالدین شاه بعد از مرگ پدرش محمدشاه به تهران اومد و بعد از مراسم عزاداری و تاج‌گذاری تصمیم گرفت که به ییلاق سفر کنه. اما مدتی نگذشت که از تصمیمش پشیمون شد و به رییس تشریفات، ایشیک آقاسی گفت که قلعه محمدیه او را به یاد پدر مرحومش میندازه و بعلاوه گرم و کم آب هست. به همین خاطر به آقاسی دستور داد تا خوش آب‌وهواترین و باصفاترین منطقه در اطراف تهران رو پیدا کنه تا بعنوان اقامتگاه ییلاقی مورد استفاده قرار بگیره.

حاصل جستجوهای فراوان آقاسی، انتخاب نیاوران بعنوان محل مورد نظر بود. بعد از اون ناصرالدین شاه در سال ۱۲۲۷ هجری شمسی حاج علیخان حاجب الدوله را مامور ساخت عمارت صاحبقرانیه کرد. بعد از اون، صاحبقرانیه رسما کاخ ییلاقی شاه به شمار میومد. ناصرالدین شاه از اواسط بهار هرچند روزی رو توی یکی از باغ‌های سلطنتی سپری می‌کرد، اول به باغ شاه می‌رفت، بعد سری به عشرت‌آباد میزد، قصر قاجار و سپس سلطنت آباد مقاصد بعدی بودن، و در نهایت به صاحبقرانیه می‌رفت.

ناصرالدین شاه یک یا دو ماه در کاخ صاحبقرانیه می‌موند و معتقد بود اقامت توی هیچکدوم از باغ‌های به انداره کاخ صاحبقرانیه براش لذتبخش‌تر نیست و به دلش نمی‌چسبه! بعد از ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه تغییراتی رو توی این کاخ اعمال کرد و قسمتی از حرمسرا رو تخریب کرد. در زمان احمدشاه هم حرمسرای کاخ محدودتر شد و در نهایت با سقوط قاجار صاحبقرانیه تا سال ۱۳۱۸ به دست فراموشی سپرده شد و رضا خان توجهش رو به ساخت کاخ‌های متعدد در سعدآباد معطوف کرده بود. در سال ۱۳۱۸ زمان ازدواج محمدرضا شاه با فوزیه، رضا خان تصمیم گرفت از کاخ صاحبقرانیه برای پذیرایی از میهمانان عروسی استفاده کنه برای همین دستور داد تا تغییراتی در کاخ به وجود بیارن و اون رو به یک قصر جدید و آبرومند تبدیل کنن.

در همین بازساری‌ها بخشی از دیوار میان دیوانخانه و حرم‌سرا و چندین دستگاه عمارت از بین رفت. مبلمان کاخ رو عوض کردن و تعدادی از گرانبهاترین فرش‌های کاخ گلستان رو به این عمارت منتقل کردن. کاغد دیواری‌های شیک و زیبایی از اروپا خریداری شد و از یک طراح خارجی برای انتخاب پارچه پرده‌ها و مبل‌ها استفاده کردن. سفره‌خانه عمارت صاحبقرانیه به سرویس ویژه‌ای مجهز شد. خلاصه که هشت ماه تمام و شبانه روزی، گروهی مهندس، نجار و نقاش مشغول به کار بودن تا کاخ آماده شو اما بخاطر سرمای شدید مراسم در مکان دیگه‌ای برگزار شد. در دوران محمدرضا شاه این کاخ توسط فرح دیبا تغییرات اساسی به خودش دید و دکوراسیون و بناهای داخلی دستخوش تغییرات زیادی شدن.

طبقه زیرین برای برگزاری مهمانی‌های غیررسمی و پذیرایی در نظر گرفته شد و طبقه بالا بعنوان دفتر کار محمدرضا شاه مورد استفاده قرار گرفت. کاخ صاحبقرانیه از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷ دفتر کار و محل اقامت محمدرضا شاه بود. بعد از انقلاب اسلامی کلیه اموال کاخ توسط کارشناسان صورت‌برداری شد و در سال ۱۳۷۴ مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. این مرمت شامل گچبری‌ها، آینه کاری‌ها، ارسی‌ها، درها، فرش‌ها و… بود. امروزه در این عمارت، سیر کوتاهی از تاریخ و هنر دو دوره‌ی قاجار و پهلوی به نمایش گذاشته شده.

بخش‌های مختلف کاخ

کاخ صاحبقرانیه

کاخ صاحبقرانیه بطور کلی از دو بخش تشکیل می‌شد که یکی کاخ بزرگ و اندرون بود و دیگری حرم‌سرا. کاخ بزرگ دربردارنده‌ی یک تالار آینه و چند اتاق بود. حرم‌سرا شامل چهل تا پنجاه ساختمون میشد که هر ساختمون چهار اتاق داشت و مخصوص یک یا دو تن از زن‌های شاه بود. در بازسازی‌هایی که در دوره رضا خان پهلوی در این کاخ صورت گرفت، حرم‌سرا تخریب و تغییراتی اساسی توسط فرح دیبا انجام شد.

خرید مبلمان لوکس از فرانسه، لوستر از کشور چکسلواکی، ظرف و ظروف از آلمان و… از جمله این تغییرات بود. یکی از بخش‌های کاخ صاحبقرانیه که امروزه به معرض نمایش گذاشته شده عکسخانه هست که شامل عکس‌هایی از صاحبقرانیه‌ی زمان ناصرالدین شاه و فرمان مشروطیتی که در این کاخ امضا شد و اسناد و تصاویری از شخصیت‌های دوران مشروطیت هست. اتاق مذاکرات نظامی، فضایی با شیشه‌های ضدگلوله و فضای آکوستیک هست که در سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۷ محل تصمیم‌گیری‌های نظامی بوده.

امروزه قطعاتی همچون کره چوبی ایتالیایی، اسلحه‌های آمریکایی و ماکت‌ تانک‌های اهدایی هند در این اتاق به نمایش گذاشته شده. تالار آینه که با نام تالار جهان‌نما هم شناخته میشه یکی دیگه از بخش‌های این کاخ عظیم به شمار میاد‌ که دارای دو پنجره بزرگ یکی به سمت جنوب شهر تهران و دیگری به سمت کوه‌های البرزه. در دو طرف این تالار دو در بزرگ منبت‌کاری به دو راهرو باز میشه و در شاه‌نشین شمالی تالار میز کار محمدرضا شاه قرار گرفته. دیوارهای شاه‌نشین جنوبی با سلاح‌های سرد و گرم از عهد زندیه و قاجار تزیین شده و چند فرش زیبا اثر دست هنرمندان تبریزی و کرمانی کف تالار رو پوشوندن. جذابیت تالار جهان‌نما رو گلدون‌هایی که ساخته آلمان و فرانسه هستن، تکمیل می‌کنه.

اتاق‌های متعدد دیگه‌ای هم در این کاخ خودنمایی می‌کنن که اتاق‌های استراحت نیمروزی، اتاق مذاکرات خصوصی، انتظار سفرا، منشی، هدایا و دندانپزشکی از جمله اونهاست. توی این اتاق‌ها عکس‌هایی از سران کشورهای خارجی و آثار اهدایی به دربار، مدال‌ها و نشان‌ها و… به نمایش گذاشته شدن. حوضخانه کاخ صاحبقرانیه که در طبقه زیرین قرار گرفته بخاطر معماری و تزیینات زیبای گچبری، ارسی‌ها و… یکی از زیباترین بخش‌های کاخ رو تشکیل میده.

حوضی در وسط بنا جای گرفته و اطرافش با مبلمان زیبایی مزین شده. تابلوهای نقاشی متعددی از جمله تابلوی حوضخانه صاحبقرانیه اثر کمال‌الملک توی این فضا جا گرفته و زیبایی این قسمت رو تکمیل کرده. قسمت بار و چایخانه‌ی کاخ پر شده از وسایل و ظروف کریستالی که از کشورهای آلمان، روسیه و… سفارش داده شده. سقف چوبی منقوش این قسمت به قرن ۱۲ هجری قمری برمی‌گرده و از شیراز آورده شده.

بازدید

بازدید از این فضای دیدنی در روزهای بهار و تابستون از ساعت ۹ تا ۱۹ و در روزهای پاییز و زمستون از ۸ تا ۱۷ هست.  برای اطلاعات دقیق‌تر در خصوص قیمت بلیط و بازدید از کاخ میتونی به سایت مجموعه تاریخی نیاوران مراجعه کنی.

آدرس و دسترسی

کاخ صاحبقرانیه در تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران) مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران قرار گرفته. دسترسی به این کاخ با استفاده از خط یک مترو امکان‌پذیره. همچنین میتونی از اتوبوس‌های تندرو مسیر راه آهن تجریش استفاده کنی. استفاده از تاکسی‌هایی که در این مسیر تردد می‌کنن هم یکی از راه‌های دسترسی به مجموعه نیاوران به شمار میاد.

تهران گردی

تهران گردی

اگه بعد از خوندن این نوشته این ایده به سرت زده که یه سر به تهران بزنی و از موزه‌های زیبا و جاذبه‌های تاریخی اون دیدن کنی خوبه که دو تا کار رو حتما انجام بدی. یکی اینکه قبل از سفر به فکر یه اقامتگاه خوب باشی تا توی شهر بزرگی مثل تهران نخوای وقت زیادی رو صرف پیدا کردن یه جای مناسب کنی و دیگری هم اینکه اطلاعات خوبی درباره این شهر جمع آوری کنی تا بتونی به خوبی برای سفرت برنامه‌ریزی داشته باشی.

سفربازی توی هر دوی این موضوعات میتونه کمکت بده! چطوری؟ الان برات توضیح میدیم.

سایت سفربازی در واقع یه وب سایت برای رزرو و اجاره اقامتگاه در سراسر ایرانه! توی این سایت میتونی انواع و اقسام اقامتگاه‌ها از هتل گرفته تا ویلا و آپارتمان رو اجاره کنی! (حتی توی جاهای خاصی از ایران میتونی کشتی‌‌های تفریحی هم اجاره کنی.) برای استفاده از خدمات سفربازی تنها کاری که باید بکنی اینه که یه سر به صفحه اصلی سایت بزنی و اسم مقصدی که قراره به اون سفر کنی رو وارد کنی.

مثلا اگه قصد داری تهران رو ببینی فقط کافیه در بخش مقصد نام تهران رو بنویسی. بعدش که این مقصد رو جستجو کردی لیستی از اقامتگا‌ه‌های متنوع این شهر برات به نمایش در میاد. این لیست توی نگاه اول احتمالا خیلی بلند بالا و طولانی به نظر برسه و به طبع انتخاب هم از بین این همه گزینه سخت میشه. اینجاست که یه سری ابزار توی سایت سفربازی موجود که میتونی با کمک اون‌ها لیست رو محدودتر کنی تا به گزینه‌ای برسی که باب میلت هست.

توی بخش بالایی سایت میتونی یه نواری رو مشاهده کنی که از طریق اون میشه برخی از فیلترها رو اعمال کرد. برای مثال میتونی از نظر قیمتی لیست رو محدود کنی، یا اگه یه امکانات خاصی مدنظرت هست تیک اون امکان رو بزنی و اقامتگاهی رو تماشا کنی که از نظر امکانات دقیقا همون چیزی هست که میخوای.

یکی دیگه از ابزارهایی که میتونه بهت کمک بده نقشه هست! از طریق نقشه میتونی ناحیه جستجو رو کوچیک‌تر کنی و از سایت بخوای که در یه محدوده خاص بهت اقامتگاه‌ نشون بده! اینجوری میتونی اگه جای خاصی از تهران رو برای اقامت در نظر داری بدون هیچ دغدغه‌ای به اقامتگاه‌های همون نقطه فقط دسترسی داشته باشی.

در انتها بعد از اینکه تونستی به یه اقامتگاه برسی که هم از نظر قیمت، هم از نظر امکانات رفاهی و هم از نظر موقعیت جغرافیایی باب میلت بود، میتونی اون رو انتخاب کنی و با مشخص کردن تاریخ سفر، رزرو خودت رو نهایی و ثبت کنی.

درباره مسئله دومی هم که مطرح کردیم، یعنی بحث جمع آوری اطلاعات درباره شهر تهران، میتونی یه سر به مجله گردشگری سفربازی بزنی و از اونجا با دیدنی‌های شهرهای مختلف ایران از جمله تهران آشنا بشی! دیدنی‌هایی که حتی ممکنه هیچ وقت از وجود اون‌ها خبر نداشته باشی و کسب این اطلاعات و برنامه‌ریزی کردن برای دیدنشون میتونه یه خاطره متفاوت از سفر به تهران رو برات رقم بزنه.

سخن پایانی

تهران، کهن شهر ایران زمینه که به واسطه اینکه در دوره‌های تاریخی مختلف بعنوان پایتخت انتخاب شده آثار تاریخی و بناهای فاخر متعددی رو در دل خودش جای داده. هرکدوم از این آثار راوی داستانی شیرین و شنیدنیه. کاخ صاحبقرانیه تنها یکی از این آثار بود که در این مقاله باهاش آشنا شدی، با این حال به قول قدیمیا شنیدن کی بود مانند دیدن! باید خودت بیای و از نزدیک شکوه و جلال این کاخ زیبا رو تماشا کنی!

امیدواریم که از خوندن این نوشته لذت برده و اطلاعات خوبی رو کسب کرده باشی. راستی اگه از این کاخ دیدن کردی خوشحال میشیم که نظرات یا خاطره‌هات رو برامون زیر همین نوشته بنویسی.