شیراز به‌تنهایی شهر فوق‌العاده زیباییه، حالا در طول تاریخ یک سری از بزرگان به این موضوع پی بردن و با ساخت بناهای زیبا و آرامگاه‌هایی با معماری چشم‌نواز، زیبایی این شهر رو چند برابر کردن. یکی از این آرامگاه‌ها که یک شاهکار بی‌نظیر معماری درنظر گرفته میشه، حرم شاهچراغ هست. آرامگاه شاهچراغ شیراز درواقع بزرگترین زیارتگاه مذهبی این شهر و یکی از مهم‌ترین مکان‌های مذهبی کل ایران درنظر گرفته میشه. اگه می‌خوای بدونی حضرت شاهچراغ کیه و بخش‌های مختلف حرمش چه ویژگی‌هایی دارن، توضیحاتی که درادامه این مطلب آوردم رو از دست نده.

آرامگاهی که اثر ملی شد!

آرامگاه شاهچراغ علاوه‌بر اینکه یک مکان مذهبی مهم در استان فارس شناخته میشه، یک مکان دیدنی جذاب هم هست. این مکان در سال ۱۳۲۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده. در کنار حرم حضرت شاهچراغ حرم برادرش، حضرت سید میرمحمد در شرق و یک مسجد در غرب هم قرار گرفته. این حرم درمجموع شامل ۴ صحن به نام‌های صحن امام جواد (ع)، صحن حضرت معصومه (ع)، صحن اصلی و صحن عتیق میشه. تعداد شبستان‌ها هم به سه عدد می‌رسن که شامل دارالعباده، شبستان حضرت سید میر محمد (ع) و شبستان بزرگ امام خمینی میشن. ضریح حضرت شاهچراغ (ع) در شبستان دارالعباده قرار داره.

حضرت شاهچراغ فرزند کیه؟

یکی از دلایل اهمیت بالای حرم حضرت شاهچراغ این هست که ایشون برادر امام رضا هستن. اسم اصلی این شخص احمدبن موسی هست که با نام شاهچراغ شهرت پیدا کرده. ایشون پسر ارشد حضرت کاظم هستن که در زمان حیات، مردم برای او احترام خاصی قائل بودن. حتی بعد از شهادت امام کاظم، برخی از مردم حضرت شاهچراغ رو به‌عنوان جانشین برحق قبول داشتن. اما او طی یک سخنرانی اعلام کرد که با برادرش، علی بن موسی (ع) بیعت کرده. روز ششم ذی القعده در تقویم‌های ملی-اسلامی به‌عنوان روز گرامیداشت حضرت شاهچراغ (ع) معرفی شده.

حرم حضرت شاهچراغ

برادر امام رضا شیراز چیکار می‌کنه؟

قضیه از این قراره که در سال ۱۹۸ یا ۲۰۳ هجری قمری، ایشون با جمعی از یاران امام رضا به قصد دیدار او از مدینه به سمت طوس حرکت می‌کنه. در هر شهر به تعداد اونها اضافه میشه تاحدی که تعدادشون به ۱۵ هزار نفر هم رسیده بود. خبر عزیمت این گروه به گوش مامون می‌رسه، درنتیجه دستور میده تا از ادامه سفر اونها جلوگیری بشه. در شیراز سپاهی عظیم وجود داشت که وظیفه داشتن از ورود این گروه به شهرهای دیگه جلوگیری کنن. با روبه‌رو شدن این دو گروه جنگی به پا شد و درنهایت، سید احمدبن موسی به شهادت رسید.

چرا اسم شاهچراغ؟

تا زمان حکومت دیلیمان کسی از محل دفن این حضرت خبر نداشت، تا اینکه یک شب، یک پیرزن چراغ پرنوری رو دید که تا آخر شب بالای سر تپه‌ای از خاک می‌درخشه. پیرزن این خبر رو به گوش حاکم اون دوره، امیر عضدالدوله رسوند. حاکم هم تصمیم گرفت که یک شب جمعه به منزل پیرزن بره تا این ماجرا رو با چشم‌های خودش تماشا کنه. در شبی که حاکم اونجا بود، روشنایی قوی‌تر از هر شب دیگه‌ای به چشم می‌خورد. پیرزن در مواجه با این صحنه کلمه شاهچراغ رو فریاد زد، حاکم هم دستور داد تا اون توده خاک رو بررسی کنن. بعد از بررسی و پیدا شدن جسد فرزند ارشد موسی بن جعفر، دستور ساخت آرامگاهی مجلل در اون مکان صادر شد.

حرم حضرت شاهچراغ در جشن سال تحویل

معماری خاص بنای شاهچراغ

جدا از اهمیت حضرت شاهچراغ، معماری بنای این حرم در معماری ایرانی-اسلامی جایگاه ویژه‌ای داره. بنای اصلی شاهچراغ شامل یک ایوانه که برروی ده ستون استوار شده. نمای جلوی این بنا پر از نقش‌های اسلیمی حجاری شده برروی سنگ هست. این بنا در قسمت شرقی حرم، در ابعادی به‌اندازه ۳۸.۵ در ۵ متر قرار گرفته. نکته جالب توجه، سقف این مکان هست که به‌صورت چوبی ساخته شده. در دو طرف حرم، ۱۲ حجره دو طبقه قرار داره و گرداگرد اون رو ۲۲۵ عدد رواق پوشش میده. درمجموع، صحن این حرم ۶ درب ورودی داره که در سمت جنوب غربی (باب الرضا)، در سمت شمال غربی حرم( باب موسی بن جعفر)، در سمت شرقی، شمالی و کنار حرم مطهر سید میرمحمد(باب السجاد) قرار گرفتن.

سوار بر فرش در جوار عرش

گنبد این حرم، اولین گنبد بتون آرمه‌ای هست که در ایران ساخته شده. این گنبد طراحی غنچه‌ای یا پیازی داره. ترکیبی از هنرهای مختلف رو می‌تونی در این گنبد ۷۰ تنی مشاهده کنی. این هنرها شامل کاشی‌کاری اسلیمی، معرق برروی شکم، مغرنس و… میشن.

وارد حرم که بشی، آیینه‌کاری این محیط چشمات رو خیره می‌کنه. فکرش رو کن در یک متر مربع از این فضا به اندازه ۲ تا ۱۲ هزار قطعه آینه استفاده شده! صحن مرکزی هم مساحتی مستطیلی شکل به‌اندازه ۱۴ هزار مترمربع هست که در وسط اون یک حوض قرار گرفته. در این فضا یک محراب و منبر هم وجود داره که به‌صورت یکپارچه سنگی ساخته شدن.

حرم شاهچراغ در طول تاریخ

ساخت حرم شاهچراغ، طبق روایتی که پیش‌تر تعریف‌ کردم به دوران عضدالدوله دیلمی از سلاطین آل بویه برمی‌گرده، یعنی بازه‌ای زمانی بین سال‌های ۳۰۸ تا ۳۲۸ هجری شمسی. بعدها در سال‌های ۶۰۵ تا ۶۴۰ هجری قمری، امیر مقرب‌الدین ظاهر این حرم رو تزئین کرده و یک بقعه و یک گنبد به اون اضافه کرد. به مرور زمان توجه‌ها نسبت به این مکان بیشتر شد. در سال ۷۲۳ شمسی، ملکه تاشی خاتون، مادر شاه شیخ دستور داد تا برای این مکان یک بنای چشمگیر با تزئینات خاص ساخته بشه. ساخت این بنا حدود ۵ سال طول کشید که در طی اون بخش‌های مختلف مثل مسجد، مدرسه و بازار هم اضافه شدن. کمتر از ۱۵۰ سال بعد از این زمان، شاه اسماعیل صفوی روی کار اومد که دستور مرمت گسترده آرامگاه شاهچراغ رو صادر کرد. البته، حدود ۸۵ سال زمین لرزه‌ای اتفاق افتاد که نیمی از گنبد این بنا رو تخریب کرد. در زمان نادرشاه هم مرمت‌های زیادی در این بنا انجام شد، این مرمت‌ها با بودجه ۱۵۰۰ تومان اون زمان انجام شدن!

حرم احمد بن موسی

در دوره پهلوی هم دیوارهای داخلی حرم آینه‌کاری شدن و گنبدی جدید با اسکلت فلزی برای این مکان ساخته شد. این گنبد در سال‌های ۱۳۳۹ تا ۱۳۴۰ مورد مرمت قرار گرفت و توسط استاد عیسی بهادری کاشی‌کاری شد. همچنین، در این زمان یک سالن دیگه به این حرم اضافه شده که هنرمندان مختلف اون رو تزئین کردن. از تغییرات این مکان بعد از انقلاب هم میشه به احداث و تکمیل سالن بالای سر و آینه‌کاری بخش قدیمی حرم اشاره کرد.

بخش‌های مختلف حرم شاهچراغ

حرم شاهچراغ فضای وسیعی هست که بخش‌های مختلفی داره:

• ایوان: زمان ساخت این ایوان به دوره قاجار مربوط میشه. نجارهای ماهر سقف این ایوان رو از چوب ساج ساختن و از چوب نارنج و افرا برای تزئین اسامی مقدس برروی این سطح استفاده کردن.
• ضریح حضرت شاهچراغ (ع): اولین ضریح این مکان با روکش نقره در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده بود. ضریح بعدی، حدود ۱۰ سانتی‌متر بلندتر و با اسکلتی از جنس چوب ساخته شد. در بخشی از از این ضریح هم از نقره استفاده شده. یک لوستر چهارشاخه هم درون این ضریح قرار داره که بعضی از شب‌ها چراغ‌های اون رو روشن می‌کنن.
• صحن: درگذشته دو حرم دارای صحن‌های مستقلی بودن، اما امروزه تمام صحن‌ها با هم یکی شدن. در یک طرف حرم سید میر محمد (ع) در شمال شرق و در طرف دیگر، حرم شاهچراغ (ع) در غرب قرار گرفته.
• گلدسته‌ها: دو گلدسته در دو طرف حرم قرار گرفته که با هنر کاشی‌کاری تزئین شدن. سر این گلدسته‌ها ارتفاعی به اندازه ۳.۶۵ سانتی‌متر و وزنی حدود سه تن داره. اسکلت فلزی این بناها با مس و چوب پوشیده شده.
• گنبد: گنبدی که درحال حاضر در آرامگاه شاهچراغ وجود داره در سال ۱۳۳۸ ساخته شده. این گنبد برخلاف گنبد قبلی از جنس فلزه.
• سردرهای حرم: صحن حرم شاهچراغ ۶ سردر ورودی داره. البته، درگذشته فقط یک ورودی وجود داشت. ستون‌های اطراف این سردرها به‌زیبایی ساخته شدن و منظره زیبایی ایجاد می‌کنن.
• امامزاده سیدمیرمحمد: مزار ایشون در جوار حرم احمد بن موسی (ع) و در قسمت شرقی حرم مطهر قرار داره.

کتابخانه و موزه شاهچراغ

کتابخانه آستان مقدس احمدی و محمدی توسط ملکه تاشی خاتون بنیان شده. ایشون قرآن و کتاب‌های دیگه‌ای رو وقف این مکان کردن که با مرور زمان به اونها دستبرد زده شد. در سال ۱۲۸۶، متولی این مکان برای احیای کتابخانه اقدام کرد و کتاب‌های زیادی رو به اون اضافه کرد. تعداد کتاب‌های این مجموعه تا سال ۱۳۵۶ به ۸۰۰ جلد هم رسیده. امروزه این کتابخانه در طبقه دوم ضلع جنوبی حرم احداث شده. این مجموعه شامل ۶۵ هزار نسخه کتاب چاپی فارسی، بیش از ۲۰۰ نسخه کتب نفیس، چاپ سنگی و…، ۵۰۰۰ عنوان کتاب مرجع، ۸۰۰۰ کتاب کودک و… میشه.

موزه شاهچراغ

موزه شاهچراغ

موزه این مکان هم در آبان ماه سال ۱۳۴۴ افتتاح شد. این موزه درگذشته در ورودی خواهران قرار گرفته بود اما بعد از انقلاب اسلامی تعدادی از اتاق‌های قسمت شمالی صحن به سالن موزه تبدیل شدن. این موزه آثار و منابع مختلف از دوران پیش از تاریخ تا دوران معاصر رو به نمایش میذاره.

چه کسانی در حرم شاهچراغ دفن شدن؟

در طول تاریخ ایرانیان همیشه علاقه ویژه‌ای به اهل بیت داشتن و دوست داشتن که درکنار اونها دفن بشن. درنتیجه، چهره‌های سرشناس زیادی در محوطه آرامگاه شاهچراغ دفن شدن. این افراد شامل آیت الله شهید سید عبدالحسین دستغیب، حضرت آیت الله نجابت، بسمل شیرازی، داوری شیرازی، صادق خان زند، میرزا ابوالقاسم سکوت و… میشن.

آرامگاه شاهچراغ کجاست؟

آدرس آرامگاه شاهچراغ در شیراز به این صورته: استان فارس، شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، خیابان احمدی.

بازدید از آرامگاه شاهچراغ

آرامگاه شاهچراغ یکی از جذاب‌ترین مکان‌های مذهبی شیرازه که ارزش بازدید رو داره. بسیاری از شیرازی‌ها در شب چهارشنبه سوری برای زیارت به این مکان میرن و در روزهای مختلف مراسمات متنوعی در اون اجرا می‌کنن. برای بازدید از آرامگاه شاهچراغ می‌تونی شهادت احمدبن موسی رو انتخاب کنی تا بتونی در مراسمات شرکت کنی. اگه قبلا از این مکان زیارت کردی، برای من درمورد این تجربه‌ات بنویس. درغیر این صورت برای من بنویس که نظرت درمورد آرامگاه شاهچراغ چیه؟ آیا دوست داری از این مکان زیارت کنی؟