قلعه هزار ساله مارکوه منطقه کتالم رامسر به دلیل بی‌توجهی در حفاظت از این شناسنامه‌های تاریخی منطقه سال‌ها به حال خود رها شده بود تا این که دولت با تزریق ۳۰ میلیارد ریال اعتبار علاوه‌بر از سرگیری کاوش‌های باستانی و مرمت آن، خوشحالی اهالی و دوستداران میراث‌فرهنگی را فراهم کرده است.

به گزارش سفربازی، به نقل از ایرنا، آخرین کاوش‌های باستانی در قلعه‌ مارکوه به دهه ۸۰ باز می‌گردد، زمانی که که یک تیم باستان‌شناسی فضاهایی از این دژ تاریخی‌ را شناسایی و مشخص می‌کنند، اما بعد از آن به دلیل نبود اعتبار و در ادامه در مواجه با آسیب‌های انسانی و طبیعی این قلعه برای مدت‌ها نه تنها رنگِ رسیدگی و حفاظت را به خود ندید بلکه در سایه نبود حریم مصوب با ساخت‌وسازهای در ارتفاع که هویت یکپارچگی قلعه را تحت‌تاثیر قرار داد تا مرز زوال و تهدید نما و منظر پیش رفت.

قلعه مارکوه که در ۶ کیلومتری شرق شهر رامسر و سه کیلومتری ساحل دریا شهر کتالم واقع شده در سال ۷۹ با شماره ۳۴۸۴ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است.

باستان‌شناسان بر اساس کاوش‌هایی که سال ۸۲ روی این قلعه انجام دادند کاربرد آن را یک دژ راهبردی در منطقه ارزیابی کردند، آنان معتقدند که قدمت آن به دوره اسلامی و قرن سوم هجری قمری بازمی‌گردد.

از سوی دیگر، بخشی دیگری از اهمیت قلعه مارکوه برای مردم منطقه علاوه‌بر پیشینه تاریخی و قدمتی که دارد، چشم‌اندازی است که در ارتفاع ۵۰۰ متری از سطح دریا و به صورت ۳۶۰ برای هر بیننده‌ای فراهم می‌کند آن‌ها را به تماشای پهنه وسیعی از دریا، کوه و جلگه و جشنواره‌ای از رنگ‌ها در طبیعت دعوت می‌کند.

غفلت از ویژگی‌های طبیعی و تاریخی منطقه

اما در عین حال که این ویژگی‌های طبیعی و تاریخی توأمان باید در کنار هم ظرفیت بی‌بدیل برای جذب گردشگر داخلی و خارجی که به دنبال کنجکاوی در تاریخ هستند باشد به محلی برای حضور پرتعداد گاه و بی‌گاهِ مسافران و بومیان که تنها به دنبال تماشای طبیعت و با بی‌احتیاطی روی برج و باروهای قلعه پیِ عکس و خوش‌گذارنی هستند، تبدیل شده است.

طی این مدت همین رفت‌وآمدهای کنترل نشده و بدون راهنمای قلعه سبب شده که فضاهایی که در سال ۸۲ شناسایی شدند تخریب شود، وضعیتی که بارها انتقاد دوست‌داران میراث‌فرهنگی و کارشناسان این بخش را برانگیخته و توجه مسوولان ملی و استانی برای تعیین ‌و تکلیف وضعیت قلعه شدند.

با این وصف طی یک دو سال اخیر مردم این منطقه در حوزه میراث شاهد ۲ اتفاق خوشایند برای این قلعه تاریخی بودند.

حریم قلعه مورد تعرض بلند مرتبه‌سازی

اول اینکه قلعه مارکوه به دلیل نداشتن حریم مصوب طی سال‌های اخیر مورد تعرض بلند مرتبه‌سازی قرار گرفته بود که با پیگیری ها سرانجام پس از ۲۱ سال وقفه در حریم امن ضوابط میراث‌فرهنگی قرار گرفت.

در ادامه نیز پس سفر رییس‌جمهوری به مازندران و حضور عزت‌الله ضرغامی در شهرستان رامسر اعتباری برای این قلعه هم در نظر گرفته شد یعنی ۲ اتفاق برای این میراث ارزشمند که یکی پس از دیگری برای اولین بار رخ داد و سرانجام پس از سال‌ها نابه‌سامانی بی‌توجهی دل مردم رامسر به ویژه کتالمی‌‌ها که رسیدگی به وضعیت رها شده قلعه همیشه در صدر انتقادها و مطالبه‌هایشان قرار داشت تا اندازه زیادی راضی و خوشحال شد.

به بیان دیگر وضعیت نابه‌سامان قلعه مارکوه همیشه بحث افکار عمومی رامسر بوده و اهمیت این موضوع برای را می‌توان در وعده‌های نمایندگان مردم در پارلمان شهری هم جست‌وجو کرد.

در همین ارتباط یک شهروند کتالمی گفت: این اولین بار است که دولت به این قلعه تاریخی توجه نشان داده و جای خوشحالی است.

بی‌توجهی به منطقه باعث تاسف است

میثم مرادی خاطرنشان کرد: باعث تعجب و در عین حال تاسف بوده که چطور وقتی تاریخ و طبیعت در یک چشم‌انداز عالی فرصتی برای رونق گردشگری و اشتغال‌زایی هستند تا این اندازه بی‌توجهی شده و امیدواریم با توجه دولت و تخصیص این اعتبار رویه عوض شود تا شاهد شکوفایی این منطقه باشیم.

قلعه مارکوه آن‌قدر در نقطه مرتفعی از شهر قرار دارد که از هر کجای شهر کتالم که به سمتش نگاه کنید می‌توانید فراوانی حضور افرادی که بر برج و باروها ایستاده‌اند، ببینی‌ و همین رفت‌وآمد زیاد و پرتعداد به فضای قلعه محل انتقاد کارشناسان میراث‌فرهنگی است، آنان معتقد هستند که با تزریق اعتبار و تا از سرگیری کاوش‌های باستانی باید دسترسی عموم به درون قلعه قطع شود.

در همین پیوند، بابک ناصری کارشناس تاریخ گفت: کارشناس‌هایی که اعضای تیم کاوش این قلعه تاریخی بود این میزان رفت‌وآمد پرتعداد مردم بدونِ در نظر گرفتن حساسیت‌های این بافت تاریخی را عامل تخریب و خسارت به این منطقه اعلام می‌کند.

او معتقد است: میراث فرهنگی باید رفت‌وآمد به قلعه را تا انجام اقدامات حفاظتی و تبدیل آن به یک سایت تاریخ متوقف کند.

ناصری از برگزاری همایش‌های ورزشی، فرهنگی از سوی نهاد و شهرداری و شورای شهر در فضای داخلی قلعه انتقاد کرد و افزود: از سوی دیگر یکی از ضعف‌ها پیرامون این قلعه تاریخی معرفی نکردن این بنای کهن در معابر شهری، به صورت نقاش و یا نمادهای در رامسر و کتالم ساداتشهر است.

تخصیص اعتبار برای باستان‌شناسی قلعه

اما در این بین اگرچه تصویب این میزان اعتبار از سفر رییس‌جمهوری اتفاق خوبی برای آغاز قدم‌های مثبت پیرامونِ مرمت و حفاظت از این قلعه است و نکات مهم در ارتباط با قلعه ابتدا برنامه ریزی برای استفاده بهینه از این اعتبار است و مهم‌تر از آن آگاهی و شناخت مردم نسبت به این اثر تاریخی، اینکه باید کاوش‌های باستانی از سر گرفته شود اما قرار نیست فضایی ساخته و یا اضافه شود بلکه وضع موجود حفظ می‌شود.

رییس میراث‌فرهنگی شهرستان رامسر در توضیح این موضوع ضمن تایید تصویب این میزان اعتبار مصوب از سفر رییس‌جمهوری به مازندران، گفت: این میزان اعتبار برای هزینه در یک اثر تاریخی نیاز به برنامه‌ریزی دارد، یک بخشی از قلعه مارکوه طرح مرمت دارد، که آن بخش شامل پوشش‌های حفاظتی است که مانند پوششی در این فضا نصب می‌شود تا باد و باران آسیب نزند.

ضرورت وجود راهنمای موزه قلعه

نادر سحرخیز با اشاره به شناخت ناکافی مردم از این قلعه و فضاهای تاریخی، بیان کرد: برای نمونه در بحث حریم و یا ایجاد امکانات در این قلعه مسایلی مطرح شد اما نیاز است که بدانیم از نظر کارشناسی این قلعه باید با همین وضعیت موجود حفظ شود و جاذبه گردشگری باشد، ضمن اینکه جای یک نفر به‌عنوان راهنمای موزه ضروری است تا با توصیف فضا جاذبه ایجاد کند.

به گفته او، بخش زیادی از اعتبارها برای حفظ اثر است، بنابراین در این فضا نه قرار است قلعه‌ای ساخته شود بلکه باید عملیات باستان‌شناسی، حفاری و خاک‌های اضافه برداشت شود؛ درختان اضافه قطع شود، به‌طور مثال در سال‌های گذشته یک درخت توت داخل قلعه کاشتند که خودش یک آسیب است، برای جلوگیری از چنین آسیبی باید شناخت نسبت به این اثر تاریخی در مردم ایجاد شود.

سحرخیز اضافه کرد: مرمت قوانین خاص خودش را دارد، هیچ کجا گفته نشده که با مرمت یک اثر تاریخی زنده می‌شود؛ این بناها به عنوان یک پروژه ملی همیشه برای حفظ و مرمت به اعتبار نیاز دارند، تا ما آن را با حفظ وضع موجود به‌عنوان یک جاذبه به گردشگر معرفی کنیم.

اهمیت کاوش و باستان‌شناسی قلعه

به گفته او، این بناها ارزش فرهنگی و میراثی بالایی دارند و در تمامی بخش‌ها مردم باید به‌دنبال درک سبقه کهن و تاریخی فضاهای این‌چنینی باشند.

سحرخیز تاکید کرد: این اعتبار به کاوش و باستان‌شناسی قلعه کمک می‌کند تا مانند یک سایت تاریخی نقشه‌ و جزییات آن مشخص شود؛ درواقع برای قلعه مارکوه کاوش از مرمت مهم‌تر است چراکه سبب می‌شود این اثر شناسنامه‌دار شود، به این‌خاطر که با کاوش و خاکبرداری فضاها، کف بنا و مصالح و فضاهای جدید شناسایی می‌شوند که بسیار شگفت‌انگیز است.

سحرخیز در توضیح انتقادها پیرامون آسیب‌های انسانی و جلوگیری از حضور افراد در فضای داخلی قلعه، گفت: هدف بیشتر افرادی که به این منطقه می‌روند طبیعت‌گردی است و میراث‌فرهنگی هم معتقد است باید این مسیر محدود شود و باید هم تا زمان کاوش و بعد از در این مسیر حرکت کنیم و مسیر ورود از سوی شهرداری و یا میراث‌فرهنگی مسیر دسترسی به فضای داخلی قلعه مسدود شود.

آیا این مطلب مفید بوده؟

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱ رای