نگاه دنیا به میراث‌فرهنگی علمی و بین‌رشته‌ای است

یک پژوهشگر مرمت میراث‌فرهنگی گفت: یکی از مشکلات موجود در ایران عدم توازن حضور گردشگران است. در واقع به علت عدم حضور گردشگران، ساکنان بومی مناطق اهمیت فضا و شیوه زندگی خود را نمی‌دانند و به راحتی حاضر به تغییر شیوه زندگی و معماری خانه‌های خود هستند.

به گزارش سفربازی، به نقل از ایسنا، پارسا پهلوان در خصوص بافت تاریخی مشهد و عدم تخصص او در این حوزه اظهار کرد: در تعامل و همکاری با اساتید خارجی که به مشهد سفر می‌کردند، نگاه آن‌ها به میراث‌فرهنگی و بافت تاریخی مشهد را درک کردم. ناامیدی ایرانیان و توجه به نقاط منفی کشور همیشه برای این افراد جای سوال دارد. اساتیدی که می‌شناسم معتقدند ایران از لحاظ فرهنگ غذایی، میراث فرهنگی، جاذبه‌های طبیعی، پاکیزگی محیطی و آرامش در موقعیت خوبی قرار دارد.

وی با تاکید بر تقابل نظر مثبت اساتید خارجی و نظر منفی ایرانیان گفت: در حوزه میراث فرهنگی این بی‌توجهی مشهود است. اساتید اروپایی از تخریب بافت تاریخی متعجب شدند و این اتفاق برای آن‌ها دردناک است؛ این در صورتی است که در کشورهای اروپایی به بافت تاریخی نگاهی عاشقانه و البته اقتصادی دارند.

پیوستگی فضا در مشهد از بین رفته است

این استاد دانشگاه فردوسی مشهد عنوان کرد: اینچنین تخریب‌هایی آسیب‌زاست. هر چند کسانی که بافت تاریخی را تخریب می‌کنند، دلایل خود را دارند. ایتالیایی‌ها در همان بافتی زندگی می‌کنند که پدر و پدربزرگشان زندگی می‌کردند. در نتیجه خاطراتی جدی از محل سکونتشان دارند؛ با فضای پیرامونشان پیوستگی دارند و احساس تعلق می‌کنند اما در ایران چنین شرایطی وجود ندارد.

استاد دانشگاه فردوسی مشهد تصریح کرد: مردم برای حفظ بافت تاریخی شهر نیز باید مشارکت داشته باشند چراکه همه نسبت به حفظ این آثار مسئول هستیم و به همین دلیل تا امروز تعدادی سمن در مشهد به ثبت رسیده‌اند که در این زمینه فعالیت دارند.

وی با بیان اینکه در حوزه میراث‌فرهنگی در ایران چالش‌های بسیاری وجود دارد، بیان کرد: برخی موضع‌گیری‌ها نسبت به میراث پیش از اسلام یکی از این چالش‌هاست. سایت‌هایی مانند تخت‌جمشید و بندیان درگز که از دوران هخامنشی و ساسانی به یادگار مانده، در بحران نبود حمایت مالی به سر می‌برد.

پهلوان اضافه کرد: همچنین نباید از میراث صنعتی کشور نیز غافل شد. به عبارتی باید هارمونی درستی در توجه به میراث فرهنگی شکل گیرد. در کنار میراث فرهنگی باستانی و صنعتی باید به میراث فرهنگی ناملموس مانند غذاها و رسم و رسومات که در معرض آسیب است نیز توجه شود.

وی در توضیح میراث‌فرهنگی صنعتی عنوان کرد: میراث صنعتی که در شهرسازی به عنوان اراضی قهوه‌ای شناخته می‌شود، کارخانه‌هایی است که یا کارکرد صنعتی خود را از دست داده‌ و یا به منطقه دیگری منتقل شده‌ است اما همچنان کالبد کارخانه مانند کارخانه نخریسی مشهد، انبار شماره یک شرکت نفت و کارخانه کوکاکولا که میراث فرهنگی دوره صنعتی مشهد است، در شهر باقی مانده است.

این پژوهشگر مرمت میراث‌فرهنگی با بیان اینکه در کشورهای دنیا از این فضاها بهره‌برداری می‌شود، بیان کرد: در ایران نیز از این میراث بهره‌برداری شده است؛ مانند کارخانه آزادی تهران که تبدیل به کارخانه نوآوری شد. تزریق کاربری‌های جدید به این فضاها کمک می‌کند که این فضا در زندگی شهری مردم باقی بماند.

حفظ اتصال فرهنگی شهر استفاده از میراث صنعتی است

وی تصریح کرد: خالی ماندن این کارخانه‌ها حفره‌ای یاس‌آلود در شهر ایجاد می‌کند و نشان‌دهنده از کار افتادن چرخ صنعت است. از سویی قیمت گران این زمین‌ها، زیرساخت‌های قوی، تهویه و معماری مناسب بناها امکان استفاده مجدد از آن‌ را فراهم کرده است. با استفاده از این مناطق در حوزه‌های مربوط به صنعت، غذا، میراث فرهنگی و… می‌توان اتصال فرهنگی صنعتی را در شهر همچنان حفظ کرد.

عضو هیات‌علمی گروه معماری دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص دوره‌های مرمتی که در مشهد برگزار کرده، افزود: دانشکده معماری تعدادی کارگاه‌ بین‌المللی برای دانشجویان خارجی برگزار کرده‌ که از جمله آن‌ می‌توان به کارگاه مستندنگاری به روش سنتی اشاره کرد. این کارگاه در منطقه کنگ مشهد برگزار شد و استادانی از فنلاند و تایلند به همراه تعدادی از دانشجویان به مستندنگاری مشغول شدند.

وی عنوان کرد: یکی از مزایای این کارگاه‌ها حضور یک گروه در منطقه‌ای گردشگری است که اتفاقات جالبی را نیز رقم می‌زند؛ در کارگاه مستندنگاری کنگ، خانم سالمندی که ساکن یکی از خانه‌های این روستا بود، با دیدن گروهی که روستای آنان را طراحی می‌کردند، پرسید «مگر ما و خانه‌های‌مان مهم هستیم».

پهلوان با اشاره به اینکه مستندنگاری سنتی مدتی است مورد توجه قرار گرفته بیان کرد: خواستگاه مستندنگاری سنتی فنلاند است. علی‌رغم وجود تکنولوژی بالا در فنلاند، مستندنگاری دستی نیز انجام می‌شود. هدف از این مستندنگاری برانگیختن احساس و توجه افراد به میراث‌فرهنگی است.

وی افزود: یکی از مشکلات موجود در ایران عدم توازن حضور گردشگران است. در برخی از مناطق ایران به علت عدم حضور گردشگران، ساکنان بومی اهمیت فضا و شیوه زندگی خود را نمی‌دانند و در نتیجه به راحتی حاضر به تغییر شیوه زندگی و معماری خانه‌های خود هستند. بخش زیادی از میراث‌فرهنگی ایران با چنین مشکلاتی مواجه هستند.

نگاه به میراث‌فرهنگی در ایران احساسی است

پهلوان در خصوص نگاه ایرانیان به میراث‌فرهنگی تصریح کرد: در ایران نگاه به میراث فرهنگی احساسی است و کمتر بار علمی دارد. در بهترین حالت نگاه حفاظتی است؛ در حالی که دنیا به سمت نگاه علمی و بین‌رشته‌ای رفته است. ما شاگرد مساله‌ها هستیم نه رشته‌ها. برای حل یک مساله باید دست به دامن رشته‌های مختلف شویم و در نتیجه باید بتوانیم برای حل مسایل کوچک رشته‌های مختلف را ترکیب کنیم. باید مسایل کوچک را هم مساله بدانیم و فقط به دنبال حل مشکلات اساسی نباشیم.